Του Δημήτρη Χρυσόπουλου, Φιλόλογου – Ιστορικού
Οι διευκρινίσεις ήρθαν… τώρα η προετοιμασία
Πραγματικά η κινητικότητα στα θέματα της Παιδείας που υπάρχει τις τελευταίες ημέρες, με την κατάθεση νομοσχεδίων και αλλαγών σε κρίσιμα ζητήματα, μονοπωλεί το ενδιαφέρον της εκπαιδευτικής κοινότητας. Σίγουρα η μείωση της ύλης από το υπουργείο δεν ήταν η αναμενόμενη για μαθητές και εκπαιδευτικούς, οφείλουμε όμως να πορευτούμε μ’ αυτή και να προετοιμαστούμε καταλλήλως.
Παράλληλα, δόθηκαν στη δημοσιότητα (επιτέλους!) οι απαραίτητες διευκρινίσεις για τη συνεξέταση του μαθήματος «Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία» στη Γ’ τάξη Ημερησίου Γενικού Λυκείου και στη Γ’ και Δ’ τάξη Εσπερινού Γενικού. Διευκρινίσεις που ήταν αναγκαίες και έπρεπε να έχουν δοθεί εδώ και πολύ καιρό, καθώς η αβεβαιότητα και η ασάφεια που υπήρχαν μέχρι πρότινος ταλαιπώρησαν εκπαιδευτικούς και μαθητές σε μεγάλο βαθμό. Και μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για ένα μάθημα στο οποίο εξετάζονται όλοι οι υποψήφιοι ανεξαιρέτως ομάδας προσανατολισμού.
Το αν είναι στη σωστή κατεύθυνση οι αλλαγές που έγιναν θα το δούμε στο εγγύς μέλλον. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η μετάβαση στη νέα αυτή μορφή συνεξέτασης δεν έγινε με τον πιο ομαλό και σωστό τρόπο, κι επειδή ακριβώς αυτό δεν μπορούμε να το αλλάξουμε, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι η σωστή και πειθαρχημένη προετοιμασία με άμεσο στόχο την επιτυχία στις εξετάσεις!
Ειδικότερα τώρα, οι μαθητές και οι μαθήτριες αξιολογούνται σε ενιαία τρίωρη εξέταση στην κατανόηση και παραγωγή λόγου. Έτσι, λοιπόν, δίνονται στους μαθητές δύο ή τρία μη διδαγμένα κείμενα, ένα εκ των οποίων είναι λογοτεχνικό, σε ολοκληρωμένη ή αποσπασματική μορφή. Τα υπόλοιπα κείμενα μπορεί να είναι σε ολοκληρωμένη, ελαφρώς διασκευασμένη ή αποσπασματική μορφή, διαφορετικά μεταξύ τους ως προς το κειμενικό είδος, ώστε να αποτιμάται η αναγνωστική ικανότητα των μαθητών σε ποικιλία κειμενικών ειδών. Τα κείμενα μπορούν να συνοδεύονται από σύντομο εισαγωγικό σημείωμα χωρίς ερμηνευτικά σχόλια.
Για τα κείμενα αυτά τίθενται τέσσερα συνολικά θέματα μέσω των οποίων αποτιμάται η ικανότητα των μαθητών να κατανοούν το περιεχόμενο των κειμένων, να ερμηνεύουν και να αξιολογούν στάσεις, αξίες, ιδέες, βασιζόμενοι σε στοιχεία των κειμένων, καθώς επίσης να παράγουν ερμηνευτικό και κριτικό λόγο. Τα θέματα προτείνεται να είναι διαβαθμισμένης δυσκολίας και να τίθενται περιορισμοί στην έκταση των απαντήσεων (όπου χρειάζεται). Το νοηματικό περιεχόμενο των μη λογοτεχνικών κειμένων πρέπει να είναι συναφές με κάποιον ή κάποιους από τους θεματικούς άξονες που προσδιορίζονται στο Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας.
Ως προς τα θέματα των εξετάσεων τώρα, το πρώτο θέμα σχετίζεται με τα μη λογοτεχνικά κείμενα και αφορά στη συνοπτική νοηματική απόδοση (περίληψη) από τους μαθητές και τις μαθήτριες μέρους ενός κειμένου ή τη συνοπτική απόδοση των απόψεων που διατυπώνονται σε ένα κείμενο για κάποιο ζήτημα. Το πρώτο θέμα βαθμολογείται με 15 μονάδες.
Το δεύτερο θέμα σχετίζεται με τα μη λογοτεχνικά κείμενα και αναλύεται σε τρία ερωτήματα, διαφορετικά μεταξύ τους, με δυνατότητα κάποιο ή κάποια από αυτά να είναι κλειστού τύπου και με ενδεχόμενη αιτιολόγηση της απάντησης. Ένα από αυτά μπορεί να διαιρείται σε δύο υποερωτήματα.
Τα ερωτήματα σχετίζονται με την αξιοποίηση του πλαισίου των κειμένων με σκοπό την κατανόηση των λόγων και των ενεργειών των υποκειμένων που αναφέρονται στα κείμενα, και των σχέσεων μεταξύ τους, τον εντοπισμό και την ερμηνευτική προσέγγιση σκοπών, στάσεων, βασικών θέσεων και προθέσεων του συντάκτη / συντακτών των κειμένων, καθώς και την τεκμηρίωση της βασικής ιδέας του κειμένου, την αξιολόγηση της συνάφειας ιδεών, επιχειρημάτων, τίτλων, υπότιτλων, εικόνων με μια θέση, άποψη ή ζήτημα που θέτει το κείμενο και της αποδεικτικής τους αξίας.
Επιπλέον τα ερωτήματα είναι πιθανό να σχετίζονται με τον εντοπισμό και τη συσχέτιση συγκεκριμένων κειμενικών δεικτών (λεξιλόγιο, ρηματικά πρόσωπα, στίξη, εκφραστικά μέσα, τρόπους σύνταξης κ.λπ.) που οργανώνουν το κείμενο ως σημασιοδοτημένη κατασκευή -δηλαδή, οι μαθητές να εντοπίζουν μέσα στο κείμενο δείκτες και να αναγνωρίζουν τη λειτουργία τους στο κείμενο. Ακόμη σχετίζονται με την αναγνώριση και την ερμηνευτική προσέγγιση του τρόπου σύνδεσης και οργάνωσης ιδεών, προτάσεων, παραγράφων ή διαφόρων σημειωτικών τρόπων σε ένα κείμενο, αφού λάβουν οι μαθητές και οι μαθήτριες υπόψη το επικοινωνιακό πλαίσιο και τα κοινωνικά συμφραζόμενα, όπως επίσης και με τη σύγκριση των μη λογοτεχνικών κειμένων ως προς τις θέσεις, τον τρόπο πραγμάτευσης του θέματος, την πειστικότητα και την αποτελεσματική μετάδοση του νοήματος. Το δεύτερο θέμα βαθμολογείται με 40 μονάδες, που επιμερίζονται σε κάθε ερώτημα ανάλογα με τη βαρύτητά τους (15+15+10). Τα υποερωτήματα, επίσης, βαθμολογούνται ανάλογα με τη βαρύτητά τους.
Το τρίτο θέμα σχετίζεται με το λογοτεχνικό κείμενο και αφορά στην παραγωγή ερμηνευτικού σχολίου, με το οποίο επιδιώκεται οι μαθητές και οι μαθήτριες, αφενός να αναπτύσσουν κρίσιμα θέματα ή ερωτήματα που πραγματεύεται το λογοτεχνικό κείμενο, αξιοποιώντας συνδυαστικά κειμενικούς δείκτες ή και στοιχεία συγκειμένου, αφετέρου να ανταποκρίνονται στα θέματα αυτά, τεκμηριώνοντας τις προσωπικές τους θέσεις. Η προβλεπόμενη έκταση της απάντησης μπορεί να κυμαίνεται από 100 έως 200 λέξεις. Το τρίτο θέμα βαθμολογείται με 15 μονάδες.
Στα παραπάνω θέματα χρειάζεται να είναι σαφής και προσεκτική η διατύπωση των ερωτημάτων, ώστε να αποφεύγονται επικαλύψεις στις απαντήσεις των μαθητριών και των μαθητών.
Τέλος, το τέταρτο θέμα σχετίζεται με τα μη λογοτεχνικά κείμενα και αφορά στη γραπτή παραγωγή κριτικού λόγου, 300 έως 400 λέξεις, το οποίο ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο και ζητεί από τους μαθητές την ανάπτυξη τεκμηριωμένης προσωπικής γνώμης, τη συμφωνία ή τη διαφωνία τους με προβλήματα, θέσεις, στάσεις, στερεότυπα, προκαταλήψεις που θέτει το κείμενο ή τα κείμενα αναφοράς. Το τέταρτο θέμα βαθμολογείται με 30 μονάδες.
Σε κάθε περίπτωση οι απαραίτητες διευκρινίσεις δόθηκαν και το μπαλάκι επιστρέφει σε μαθητές και εκπαιδευτικούς. Σίγουρα είναι μια μεταβατική χρονιά για όλους, με την απαισιοδοξία όμως δεν κερδίζουμε κάτι. Ας αφήσουμε στην άκρη το άγχος και τις αρνητικές σκέψεις… Με προσπάθεια, υπομονή και επιμονή κανείς δεν έχασε!
