Του Δημήτρη Χρυσόπουλου, Φιλόλογου – Ιστορικού
Σίγουρα ένα από τα ζητήματα που σήκωσε θύελλα συζητήσεων κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού που μόλις αφήσαμε πίσω μας ήταν η αύξηση της ύλης στα περισσότερα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα. Μία εξέλιξη που ήρθε να αυξήσει αρκετά τόσο τις ώρες διδασκαλίας στα συγκεκριμένα μαθήματα, όσο και τον κόπο, το διάβασμα, την αγωνία και την προσπάθεια των μαθητών. Φυσικά κάτι ανάλογο ισχύει και για εμάς τους εκπαιδευτικούς, καθώς οφείλουμε να είμαστε απόλυτα ενημερωμένοι και καταρτισμένοι στη νέα τάξη πραγμάτων που έχει διαμορφωθεί…
Μέσα σε όλο αυτό, λοιπόν, το σκηνικό, νομίζω ότι είναι ιδιαίτερα χρήσιμες, παρότι δεν λένε κάτι που δεν περιμέναμε, οι οδηγίες διαχείρισης των μαθημάτων που δόθηκαν στη δημοσιότητα από το υπουργείο Παιδείας. Θα σταθώ, όμως, περισσότερο στα μαθήματα της Ιστορίας και της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας που σίγουρα για διαφορετικούς λόγους το καθένα, με βάση τις πρώτες εκτιμήσεις «τρομάζουν» περισσότερο τους μαθητές… Η Ιστορία λόγω της φετινής αποτυχίας μεγάλης μερίδας των εξεταζομένων και η Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία λόγω της καθιέρωσης, για πρώτη φορά στα ΓΕΛ, της συνεξέτασης των δύο μαθημάτων.
Ξεκινώντας με το μάθημα της Ιστορίας Κατεύθυνσης σκόπιμο κρίνεται να αναφερθεί ότι προτείνεται, μεταξύ άλλων, η θεματική διεύρυνση της διδακτέας ύλης, η συστηματική αξιοποίηση σωμάτων ιστορικών πηγών και η έμφαση στην ιστορική μεθοδολογική διάσταση της επεξεργασίας των πηγών, στην κατανόηση της τυπολογίας τους, στην ένταξη των ιστοριογραφικών κειμένων σε συγκεκριμένο πλαίσιο και στην εξοικείωση των μαθητών/-τριών με τα μεθοδολογικά εργαλεία της επιστήμης της Ιστορίας.
Ειδικότερα για την αξιολόγηση των μαθητών προτείνεται συνδυασμός της ισχύουσας διαδικασίας αξιολόγησης με την παράλληλη εισαγωγή της προαναφερόμενης προσέγγισης στην επεξεργασία των ιστορικών πηγών, με μεγαλύτερη έμφαση στην ιστορική μεθοδολογία και στην εισαγωγή πρακτικών διερευνητικής μάθησης. Παράλληλα, πλέον, στις δραστηριότητες για την επεξεργασία ιστορικών πηγών είναι σημαντικό να αποφεύγεται η απλή παράθεση ή ο συνδυασμός πληροφοριών, καθώς απέχει από την πρακτική της εξοικείωσης με την ιστορική μεθοδολογία, κατά την οποία είναι αναγκαία η γνώση της σκοπιμότητας, της αξιοπιστίας και του είδους του κειμένου ή της «σχολής σκέψης» που εκπροσωπεί, η επίγνωση εν τέλει της ίδιας της «ιστορικότητας» της πηγής.
Μάλιστα, όπως επισημαίνεται χαρακτηριστικά, την παραπάνω σκοπιμότητα εξυπηρετεί η επισήμανση από τον διδάσκοντα ορισμένων βασικών εισαγωγικών πληροφοριών για κάθε ιστορικό παράθεμα. Επιπρόσθετα η χρήση των ιστορικών πηγών, με την αξιοποίηση συγκεκριμένων δραστηριοτήτων μελέτης, οφείλει να επιτρέπει την άμεση συμμετοχή των μαθητών σε διαδικασίες διερεύνησης και οικοδόμησης της ιστορικής γνώσης. Ο μαθητής πρέπει να έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει στοιχεία για το προς διερεύνηση ζήτημα, να διακρίνει επιμέρους πτυχές, να καταγράψει τρόπους επικοινωνίας του παρελθόντος, να κατανοήσει αιτιώδεις σχέσεις στο πλαίσιο της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου, να συνειδητοποιήσει την πολυπλοκότητα του ιστορικού παρελθόντος.
Αναντίρρητα θεμελιώδης στόχος στην κατεύθυνση αυτή πρέπει να είναι η διαφοροποίηση των ιστορικών πηγών από το απλό πληροφοριακό υλικό μέσω της ένταξης της πηγής σε συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο, της διερεύνησης των συνθηκών δημιουργίας της, της κατανόησης του ρόλου της μαρτυρίας και κατάταξής της και φυσικά της αξιολόγησής της (π.χ. ο βαθμός αντιπροσωπευτικότητάς της σε σχέση με την εποχή της ή η επιρροή που άσκησε). Έτσι, λοιπόν, με τη συγκεκριμένη μεθοδολογία προσεγγίζονται, εκτός των γραπτών πηγών, και τεκμήρια του παρελθόντος.
Ως προς τη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία τώρα, η διδασκαλία των μαθητών στηρίζεται σε κείμενα και δραστηριότητες που αντλούνται από διδακτικά βιβλία / σχολικά εγχειρίδια, τους φακέλους συμπληρωματικού υλικού, ψηφιακά αποθετήρια εγκεκριμένα ή προτεινόμενα από το Υπουργείο Παιδείας και το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής και τέλος από υλικό που επιλέγει ή δημιουργεί ο διδάσκων εκπαιδευτικός, σύμφωνα με τις προδιαγραφές του Προγράμματος Σπουδών.
Υπενθυμίζεται ότι η εξέταση των μαθητών και μαθητριών στη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία είναι ενιαία, σύμφωνα με όσα ορίζονται στον τρόπο αξιολόγησης. Σημαντικό είναι επίσης να τονιστεί στο σημείο αυτό ότι τα κριτήρια με τα οποία αποτιμάται η πληρότητα των απαντήσεων των μαθητών και των μαθητριών είναι η ποιότητα (αλήθεια και ακρίβεια των δεδομένων), η ποσότητα (η επάρκεια των στοιχείων), η συνάφεια του περιεχομένου με τον επικοινωνιακό στόχο και τέλος η σαφήνεια σε επίπεδο έκφρασης και διατύπωσης του περιεχομένου. Για το λόγο αυτό, όπως επισημαίνεται χαρακτηριστικά στις οδηγίες του υπουργείου, προκειμένου οι μαθητές να είναι σε θέση να ανταποκρίνονται στις διαδικασίες κατανόησης των κειμένων και στις διαδικασίες παραγωγής λόγου κατά την εξεταστική δοκιμασία, προτείνεται στη διδασκαλία του μαθήματος να αξιοποιηθεί το Γλωσσάρι όρων που περιλαμβάνεται στην εξεταστέα ύλη. Με την υποσημείωση πάντα ότι το Γλωσσάρι επικαιροποιεί όρους που αξιοποιούνται στα εκπαιδευτικά υλικά και εξασφαλίζει μια συμφωνία στο περιεχόμενο τους. Σε καμιά περίπτωση οι όροι αυτοί δεν αποτελούν αντικείμενο εξέτασης.
Συμπερασματικά οι οδηγίες διαχείρισης τόσο της ύλης όσο και της εκπαιδευτικής διαδικασίας των μαθημάτων αυτών σίγουρα θα φανούν χρήσιμες σε πολύ μεγάλο βαθμό μάλιστα… Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι όσο καλή και αν είναι η διαχείριση της κατάστασης, αν δεν συνοδεύεται από το ανάλογο διάβασμα, τη σωστή μεθοδολογία και φυσικά τη δίψα για επιτυχία τότε είναι σίγουρο ότι πάντα κάτι θα λείπει στο δρόμο προς την επιτυχία…
