Αριστοτέλης, Προτρεπτικός πρὸς Θεμίσωνα, αποσπάσματα 8-9
Τὰ ὑποκείμενα πρὸς τὸν βίον ἡμῖν, οἷον τὸ σῶμα καὶ τὰ περὶ τὸ σῶμα, καθάπερ ὄργανά τινα ὑπόκειται, τούτων δ’ ἐπικίνδυνός ἐστιν ἡ χρῆσις, καὶ πλέον θάτερον ἀπεργάζεται τοῖς μὴ δεόντως αὐτοῖς χρωμένοις. Δεῖ τοίνυν ὀρέγεσθαι τῆς ἐπιστήμης κτᾶσθαί τε αὐτὴν καὶ χρῆσθαι αὐτῇ προσηκόντως, δι’ ἧς πάντα ταῦτα εὖ θησόμεθα. Φιλοσοφητέον ἄρα ἡμῖν, εἰ μέλλομεν ὀρθῶς πολιτεύσεσθαι καὶ τὸν ἑαυτῶν βίον διάξειν ὠφελίμως.
Ἔτι τοίνυν ἄλλαι μέν εἰσιν αἱ ποιοῦσαι ἕκαστον τῶν ἐν τῷ βίῳ πλεονεκτημάτων ἐπιστῆμαι, ἄλλαι δὲ αἱ χρώμεναι ταύταις, καὶ ἄλλαι μὲν αἱ ὑπηρετοῦσαι, ἕτεραι δὲ αἱ ἐπιτάττουσαι, ἐν αἷς ἐστιν ὡς ἂν ἡγεμονικωτέραις ὑπαρχούσαις τὸ κυρίως ὂν ἀγαθόν. Εἰ τοίνυν μόνη ἡ τοῦ κρίνειν ἔχουσα τὴν ὀρθότητα καὶ ἡ τῷ λόγῳ χρωμένη καὶ ἡ τὸ ὅλον ἀγαθὸν θεωροῦσα, ἥτις ἐστὶ φιλοσοφία, χρῆσθαι πᾶσι καὶ ἐπιτάττειν κατὰ φύσιν δύναται, φιλοσοφητέον ἐκ παντὸς τρόπου, ὡς μόνης φιλοσοφίας τὴν ὀρθὴν κρίσιν καὶ τὴν ἀναμάρτητον ἐπιτακτικὴν φρόνησιν ἐν ἑαυτῇ περιεχούσης.
Α1. Σε κάθε μία από τις διατυπώσεις που ακολουθούν να δώσετε το χαρακτηρισμό «Σωστό» ή «Λάθος», ανάλογα με το αν αποδίδουν το νόημα του κειμένου σωστά ή όχι. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένη αναφορά στο κείμενο.
Αυτά που διαθέτουμε για τη ζωή μας, όπως το σώμα μας μπορεί να έχουν αρνητικές παρενέργειες και σ᾽ εκείνους που δεν τα χρησιμοποιούν σωστά.
- Η φιλοσοφία είναι ωφέλιμη και χρήσιμη κυρίως στον ιδιωτικό βίο του ανθρώπου.
- Οι καθοδηγητικές γνώσεις είναι ηγεμονικότερες.
- Ο Αριστοτέλης διακρίνει διαφορετικά πεδία γνώσεων.
- Ο Αριστοτέλης ταυτίζει την τέχνη με τις άλλες επιστήμες.
Μονάδες 10
Β1. Φιλοσοφητέον ἄρα ἡμῖν. Ποιος είναι ο συλλογισμός του Αριστοτέλη που οδηγεί σ᾽ αυτό το συμπέρασμα και τι επιδιώκει να αποδείξει ο φιλόσοφος με τον συγκεκριμένο συλλογισμό;
Μονάδες 10
Β2. Ποια είναι η σχέση της φιλοσοφίας με τις υπόλοιπες επιστήμες όπως παρουσιάζεται στο απόσπασμα;
Μονάδες 10
Β3. Να γράψετε το γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε μία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτό τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη:
α. Όταν ο Αριστοτέλης πέθανε στη Χαλκίδα ήταν –σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές μας– «τριῶν που καὶ ἑξήκοντα ἐτῶν»·
β. Όταν έφτασε στην Ακαδημία ο Αριστοτέλης δεν βρήκε τον Πλάτωνα εκεί.
γ. Εγκαταστημένος στη Μακεδονία (343/2 π.Χ.) ο Αριστοτέλης ανέλαβε, με πρόσκληση του βασιλιά Φίλιππου, την αγωγή του Αλέξανδρου.
δ. Ο θάνατος του Αριστοτέλη επηρέασε το κλίμα για τον Αριστοτέλη στην Αθήνα.
ε. Ο Ηρακλείδης, ο μεγάλος Εφέσιος σοφός που έζησε γύρω στο 500 π.Χ., είχε πει ότι «ἦθος ἀνθρώπῳ δαίμων».
στ. Η αρχική διμερής “διαίρεση” της ψυχής κατέληξε σε μια τριμερή “διαίρεση”.
ζ. Οι ιδέες που μετέδιδε στους μαθητές του έφεραν συχνά τον Αριστοτέλη αντιμέτωπο με τους συναδέλφους του στην Ακαδημία, τον Ηρακλείδη, τον Σπεύσιππο και τον Εύδοξο.
η. Ο άνθρωπος ως ζωντανός οργανισμός λειτουργεί με βάση τη λογική του.
θ. Ο Αριστοτέλης χαρακτήρισε την Αθήνα παγκάλη, δηλαδή με πολλές αρετές.
ι. Όταν επέστρεψε για δεύτερη φορά στην Αθήνα ο Αριστοτέλης την Ακαδημία διηύθυνε ο Ξενοκράτης.
Μονάδες 10
Β4. Να αντιστοιχίσετε κάθε μία αρχαία ελληνική λέξη της στήλης Α με την ετυμολογικά συγγενή της νεοελληνική λέξη της στήλης Β.
|
ΣΤΗΛΗ Α |
ΣΤΗΛΗ Β |
|
διάξειν |
θυσαυρός |
|
ἔχουσα |
σχολείο |
|
χρώμεναι |
χρήσιμος |
|
θησόμεθα |
ανεξίτηλος |
|
ἐστιν |
αγέλη |
|
|
συνθήκη |
|
χρησμός |
|
|
εξουσία |
Μονάδες 10
|
Δείτε επίσης: Αρχαία Ελληνικά Γ´ Λυκείου, Φάκελος υλικού |
Β5. Παράλληλο κείμενο: Επίκτητος, Ἐγχειρίδιον 22
Αν κατέχεσαι από επιθυμία για τη φιλοσοφία, να είσαι από τα πριν ετοιμασμένος ότι θα σε περιγελάσουν, ότι πολλοί θα σε πάρουν στο ψιλό, ότι θα πουν: «Να που μας ξεφύτρωσε έτσι ξαφνικά φιλόσοφος» ή «Από πού κι ως πού τούτο το φρύδι;». Εσύ ωστόσο να μην έχεις έπαρση, να είσαι όμως σταθερός σ᾽ εκείνα που θεωρείς απόλυτα αγαθά, σαν να ᾽χες ταχθεί από τον θεό να σταθείς εκεί. Και να μην ξεχνάς ότι αν μείνεις σταθερός στα αυτά πράγματα, οι ίδιοι άνθρωποι που πρωτύτερα σε περιγελούσαν θα σε κοιτάζουν έπειτα με θαυμασμό, ενώ αν λυγίσεις θα γελοιοποιηθείς διπλά.
Ν.Σκουτερόπουλος
Αφού μελετήσετε το παραπάνω κείμενο του Επίκτητου να επισημάνετε: α) ποια εικόνα αναδεικνύεται για τους φιλοσόφους; β) πώς μπορεί να αναιρεθεί αυτή η εικόνα με βάση τα όσα διατυπώνει ο Αριστοτέλης στον Προτρεπτικό του;
Μονάδες 10
Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Θουκυδίδου Ἱστορίαι 7.83
Η καταστροφή του αθηναϊκού εκστρατευτικού σώματος. Άκαρπες προτάσεις για συνθηκολόγηση.
Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ μετὰ Δημοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς, κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν· ὁ δ’ ἀπιστῶν σπένδεται ἱππέα πέμψαι σκεψόμενον. ὡς δ’ οἰχόμενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας, ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖμος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυμβῆναι, ὅσα ἀνήλωσαν χρήματα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεμον, ταῦτα ἀποδοῦναι, ὥστε τὴν μετ’ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς· μέχρι οὗ δ’ ἂν τὰ χρήματα ἀποδοθῇ, ἄνδρας δώσειν Ἀθηναίων ὁμήρους, ἕνα κατὰ τάλαντον. οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους, ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους μέχρι ὀψέ. εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτηδείων ἀπορίᾳ. ὅμως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔμελλον πορεύσεσθαι. καὶ ἀναλαμβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν. γνόντες δὲ οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι, κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων μάλιστα ἀνδρῶν· οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάμενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο.
Πηγή: TLG
Λεξιλόγιο
- καταλαμβάνω= καταφθάνω
- ἀπιστῶ= δεν πιστεύω
- ξυμβαίνω= συνθηκολογώ
- ἀφίημι= αφήνω ελεύθερο
ΙΙ. Παρατηρήσεις
Γ1. «ὅμως δὲ τῆς νυκτὸς… ᾗ ἐδύναντο». Να μεταφραστεί το παραπάνω απόσπασμα.
Μονάδες 10
Γ2. Ποια πληροφορία έδωσαν οι Συρακούσιοι στον Νικία και τι έκανε αυτός για να εξακριβώσει την αλήθεια των λεγομένων τους;
Μονάδες 10
Γ3. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους:
α) Να εντοπίσετε τρία ρήματα σε παρατατικό και να γράψετε τον αόριστο β´ στον ίδιο τύπο.
β) Να εντοπίσετε τρία ουσιαστικά της γ´ κλίσης και δύο της β´ και να γράψετε την ίδια πτώση του άλλου αριθμού.
γ) Να εντοπίσετε τη δεικτική αντωνυμία του κειμένου και να γράψετε την κλητική ενικού στο αρσενικό και το θηλυκό.
Μονάδες 10
Γ4. α) Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις υπογραμμισμένες λέξεις του αποσπάσματος.
Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ μετὰ Δημοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς, κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν· ὁ δ’ ἀπιστῶν σπένδεται ἱππέα πέμψαι σκεψόμενον. ὡς δ’ οἰχόμενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας, ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖμος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυμβῆναι, ὅσα ἀνήλωσαν χρήματα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεμον, ταῦτα ἀποδοῦναι, ὥστε τὴν μετ’ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς·
β) καταλαβόντες, σκεψόμενον. Να αναγνωρίσετε τις μετοχές και να τις αναλύσετε στις αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις.
| Αριστοτέλης, Προτρεπτικός πρὸς Θεμίσωνα, αποσπάσματα 8-9 (Κριτήριο αξιολόγησης) |
