Του Νίκου Τσούλια
Γραμματέα του Τομέα Παιδείας
του ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΑΛΛΑΓΗΣ
Τα επαναλαμβανόμενα περιστατικά βίας κατά μαθητών και εκπαιδευτικών αποτελούν εκ των πραγμάτων μείζον εκπαιδευτικό, κοινωνικό και πολιτικό πρόβλημα. Μαθητές απειλούν μαθητές, γονείς απειλούν εκπαιδευτικούς, μαθητές απειλούν εκπαιδευτικούς, εξωσχολικοί απειλούν μαθητές ή εκπαιδευτικούς κλπ κλπ.
Περίπου το 1/3 των μαθητών έχει δεχτεί σωματικό εκφοβισμό και το 1/2 λεκτικό εκφοβισμό, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά του σχολικού εκφοβισμού. Ποτέ άλλοτε στην μεταπολιτευτική περίοδο δεν είχαμε τέτοια γενικευμένη εικόνα βίας στα σχολεία. Πολλά μπορούν να ειπωθούν για τη δημιουργία αυτού του γκρίζου σκηνικού – αν και η ιεράρχηση των αιτίων δεν είναι εύκολη.
Οι έντονες κοινωνικές ανισότητες, οι μνημονιακές πολιτικές, τα μεγάλα οικονομικά προβλήματα στις ελληνικές οικογένειες, η ανεργία – ιδιαίτερα των νέων, η αβεβαιότητα και η ανασφάλεια για το παρόν και το μέλλον, η διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής, τα εκτεταμένα φαινόμενα βίας γενικότερα στην κοινωνία, η ισχυρή υποκουλτούρα της χυδαιότητας και της βίας στην τηλεόραση και στο διαδίκτυο, τα φαινόμενα ρατσισμού και φασισμού, οι πυρκαγιές και οι προπηλακισμοί στο κέντρο της Αθήνας το 2015, η πολιτική οξύτητα και ο ιδεολογικός φανατισμός, το μίσος κατά των ατόμων που έχουν διαφορετική θεώρηση της πολιτικής ζωής κλπ είναι μερικά βασικά στοιχεία στα οποία επωάστηκε η βία στο σχολείο. Όταν η βία είναι κρατούσα εικόνα στο γενικότερο περιβάλλον, το σχολείο δεν μπορεί να απομονωθεί ως μια «νησίδα» που δεν θα δέχεται τους ανέμους της απαξίωσης του ανθρώπου.
Είναι πρόδηλο ότι η βία στο σχολείο υπονομεύει την λειτουργία του και τους στόχους του, το παιδαγωγικό και το μαθησιακό κλίμα. Είναι επίσης φανερό ότι δεν μπορεί το σχολείο να επιλύσει τη βία, που έχει γενικότερες γενεσιουργές αιτίες και οι οποίες αναπαράγονται και μέσα σε αυτό. Μπορεί όμως (και πρέπει) να την αμφισβητήσει και να αντιταχθεί με συγκροτημένο τρόπο, με συστηματική παιδαγωγική παρέμβαση.
Οι πρώτες αντιδράσεις του Υπουργείου Παιδείας δεν φαίνεται να προσδιορίζουν μια εν δυνάμει αποτελεσματική προς τούτο πολιτική. Η πρόταση της κ. Κεραμέως περί θεσμοθέτησης «δασκάλου / καθηγητή εμπιστοσύνης» είναι χωρίς νόημα. Εκπαιδευτικός εμπιστοσύνης προφανώς είναι κάθε εκπαιδευτικός αλλά και θεσμικά υπάρχει και είναι ο Υπεύθυνος του τμήματος ή της τάξης, που έχει και αυτόν τον ρόλο. Παράλληλα, η πρότασή της ότι «το Υπουργείο Παιδείας θα είναι αμείλικτο σε τέτοιες συμπεριφορές» καταδεικνύει ένα βασικό έλλειμμά της στην πολιτική θεώρηση του φαινομένου, γιατί το σχολείο δεν είναι «Εξάρχεια» για να προσεγγιστεί με συνταγές του Χρυσοχοίδη.
Προτείνω:
1. Να ενισχυθούν οι παιδαγωγικές συνεδριάσεις των Συλλόγων Διδασκόντων και η διαπαιδαγώγηση στη σχολείο και πιο πολύ στη διδασκαλία με βάση το αξιακό φορτίο της ανθρωπιστικής και της δημοκρατικής παιδείας.
2. Να προάγεται συστηματικά η πολιτισμική λειτουργία του σχολείου (θέατρο, λογοτεχνικές εκδηλώσεις, μουσική, αθλητισμός, βιβλιοφιλία, τέχνη κλπ).
3. Να γίνεται οργανωμένος και συστηματικός διάλογος στα Σχολικά Συμβούλια μεταξύ εκπαιδευτικών, μαθητών και γονέων για όλα τα προβλήματα του σχολείου.
4. Να καλλιεργούνται φιλικές και συναισθηματικές διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών και μεταξύ μαθητών.
5. Να καλούνται κάποια απογεύματα από τη Διεύθυνση και τον Σύλλογο Διδασκόντων του σχολείου οι γονείς των μαθητών – πλην των θεσμικών συναντήσεων για τη βαθμολογία – για να συζητούνται γενικά και ειδικά ζητήματα των μαθητών.
6. Να γίνει διορισμός σχολικών ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών σε όλα τα σχολεία.
Το σχολείο θέλει περισσότερη προοδευτική και ουμανιστική παιδεία, περισσότερη διαπαιδαγώγηση και πολιτισμό, περισσότερη εκπαιδευτική φροντίδα από την πολιτεία. Δεν είναι ένας μονόδρομος της γνώσης, που «νομιμοποιείται» μόνο στην εισαγωγή των μαθητών στο πανεπιστήμιο.
Το σχολείο είναι ο βασικός θεσμός αγωγής και κοινωνικοποίησης, πνευματικής καλλιέργειας και προαγωγής των ανθρωπιστικών αξιών, διαμόρφωσης ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων και αγωνιστών της ζωής και της κοινωνίας. Είναι προτεραιότητά μας αυτός ο καταστατικός πυρήνας του σχολείου; Πάντως, εδώ βρίσκεται και το κύριο πεδίο ουσιαστικής αντιμετώπισης της βίας στο σχολείο.
