Του Νίκου Τσούλια
Νιώθεις μια ξεχωριστή ομορφιά πάντα κατά τη διάρκεια του διαβάσματος. Γι’ αυτό και το διάβασμα αυτό καθ’ εαυτό συνάπτεται με μια αυταξία. Είναι καθ’ εαυτό νόημα. Ενέχει αυτοσκοπό, που είναι διαμοιρασμένος ανάμεσα στον αναγνώστη, στο συγγραφέα αλλά και στο ίδιο το σκηνικό του διαβάσματος.
Γιατί το διάβασμα δεν είναι απλά και μόνο διάβασμα δηλαδή το άνοιγμα ενός βιβλίου και το οδοιπορικό της σκέψης μας στις σελίδες του και στις γραμμές του, στα νοήματά του και στις ονειροπολήσεις μας. Είναι μια παράσταση ζωής, μια ερμηνεία του κόσμου, μια εκδήλωση του εαυτού μας.
Η αλλαγή στην ψυχολογία μας αρχίζει πριν το διάβασμα. Προοικονομείται ένα πλαίσιο αναφοράς. Το πνεύμα μας έχει ήδη προσχηματίσει σκηνικό και περιεχόμενο. Πριν κατασκηνώσει στους τόπους του βιβλίου έχει επινοήσει ένα στερέωμα για να φιλοξενήσει το πνεύμα του συγγραφέα πριν αυτό ερμηνευτεί από τη γραφή του. Το «όνομα» του συγγραφέα, η θεματική του βιβλίου ακόμα και το εξώφυλλό του και η όλη αισθητική του έχουν διεισδύσει προκαταρκτικά μέσα στον επισκέπτη˙ ακόμα και το άγγιγμα του βιβλίου αλλάζει την ετοιμότητα του αναγνώστη!
Η ουσιώδης συναισθηματική προσφορά του διαβάσματος είναι η ανάδυση μιας μορφής ομορφιάς. Είναι μια ομορφιά παράξενη και απόλυτα ξεχωριστή. Ίσως γιατί η αυθεντικότητα του εαυτού του αναγνώστη τροποποιεί τη συμβατική εικόνα του. Ίσως γιατί ο προσλαμβανόμενος κόσμος γίνεται αθώος και περισσότερο φιλικός. Ο εσωτερικός κόσμος του αναγνώστη φουσκώνει σαν μαγιά, μετασχηματίζει τον κόσμο των αισθήσεων και τον τοποθετεί στις άκρες του βασικού πεδίου αναφοράς του. Διαβάζοντας νιώθεις ότι θα ταξιδέψεις κάπου απροσδιόριστα, ότι θα αφαιρέσεις την τρέχουσα πραγματικότητά σου και ότι η αφαιρετική σου ονειροπλασία θα πλημμυρίσει την ψυχή σου.
Επιπλέον, αλλάζει η ψυχολογία μας στο διάβασμα γιατί … λείπουμε. Απουσιάζουμε από τις συνιστώσες της σωματικής μας ύπαρξης. Χανόμαστε στο άγνωστο… Και ποιος δεν επιζητεί το άγνωστο, ποιος δεν ποθεί να βλέπει το δικό του βηματισμό να αφήνει τα ίχνη του (τα μόνα ίχνη) στην πρωινή πάχνη του λιβαδιού ή στη βρεγμένη αμμουδιά αδιαφορώντας προκλητικά για την παροδικότητά τους αρκεί να νιώθει τη μοναδικότητα της δικής του παρουσίας;
Αγαπάμε το «γνωστό», αλλά ερωτευόμαστε το «άγνωστο» και το διάβασμα παλινδρομεί διαρκώς μεταξύ τους. Το «άγνωστο» δεν είναι το μέλλον του «γνωστού»; Να γιατί διαρκώς προσφεύγουμε σ’ αυτό. Τ0 νιώθουμε κάθε στιγμή που βρισκόμαστε ταξιδεμένοι στις σελίδες του βιβλίου. Το αισθάνονται και οι διπλανοί μας. Όταν βλέπουν κάποιον / κάποια να διαβάζει, ξέρουν ότι κάτι διαφορετικό – απ’ αυτό που αντικρίζουν – του / της συμβαίνει και γι’ αυτό δεν παρεμβαίνουν, για να μην τον ταράξουν. Νιώθουν έναν σεβασμό προς το πρόσωπο του αναγνώστη, ίσως και μια ενοχή που δεν διαβάζουν…
Το διάβασμα είναι μια «πολιτισμική σύμβαση», η πιο μεγάλη πνευματική σύμβαση όλων των ανθρώπων, όπου γης και όπου χρόνου, μια σύμβαση ότι συμφωνούμε για την οργανωμένη απόπειρα του γένους μας του εξανθρωπισμού, ότι καταθέτουμε τον εαυτό μας σ’ αυτή τη δοκιμασία του πνεύματος για να γίνουμε μέτοχοι της ομορφιάς του κόσμου, για να γευθούμε της ζωής τη γλυκύτητα, για να φιλοτεχνήσουμε αυθεντικά το πορτρέτο μας. Χωρίς το διάβασμα δεν μπορούμε να εισέλθουμε στον παράδεισο του ανθρώπινου πνεύματος!
Το διάβασμα σου δωρίζει και μια άλλη χαρά, εκείνη της «προσωποκεντρικής κοινωνικοποίησης». Είναι ένας δρόμος καλλιέργειας σχέσεων με τον πιο συμπυκνωμένο τρόπο, μια αγωγή παιδείας και ουμανισμού. Εδώ συναντάς και γνωρίζεις ανθρώπους και ανθρώπους, ήρωες και αντιήρωες, λαούς και κουλτούρες, δόγματα και αμφισβητήσεις, καιρούς και εποχές. Εδώ κατατρίβεσαι με τις δοκιμασίες της ζωής και δοκιμάζεις εκθέτοντας τις πιο κρυφές σου φαντασιώσεις. Απελευθερώνεσαι από τυπικότητες και από συμβατικότητες συμμετέχοντας σ’ ένα θέατρο άλλοτε ως θεατής και άλλοτε ως δρων υποκείμενο.
Στο διάβασμα, πέραν της γενικής ψυχολογίας, κάθε θεματολογία σου δωρίζει και μια αίσθηση ξεχωριστής ψυχολογίας. Άλλη πνευματική στάση έχεις όταν διαβάζεις λογοτεχνία, άλλη όταν πρόκειται για επιστημονικό βιβλίο, άλλη για φιλοσοφικό δοκίμιο κλπ, αλλά έτι περαιτέρω και κάθε ξεχωριστό βιβλίο δημιουργεί ένα ιδιαίτερο συναισθηματικό κλίμα˙ τίποτα δεν είναι απολύτως το ίδιο.
Εδώ είναι η ιδιαιτερότητα που αναδεικνύει την ενότητα, η διαφορετικότητα που προάγει την ισότητα, η ετερότητα που χρωματίζει την ταυτότητα. Γιατί νιώθεις ότι υπάρχει ένα λεπτό νήμα που ενώνει όλα τα βιβλία, διαβασμένα ή όχι, ότι υπάρχει και το δικό σου ξεχωριστό πιο δυνατό νήμα που ενώνει τα διαβασμένα βιβλία σου αλλά και ένα πιο αδύνατο που απλώς συγκρατεί τα ασχημάτιστα είδωλα των αδιάβαστων βιβλίων. Και αυτός ο ιστός των νημάτων με τους «κόμπους» των τόσων και τόσων βιβλίων / διαβασμάτων, άλλων περισσότερο και άλλων λιγότερο φωτεινών, δημιουργεί ένα όμορφο μέρος του γαλαξία της ψυχής μας.
