Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Γ´ Λυκείου:H ειρήνη είναι ευλογία (Κριτήριο αξιολόγησης)
ΚΕΙΜΕΝΟ Ι
H ειρήνη είναι ευλογία
«Το πρόβλημα της ειρήνης βρίσκεται στα χέρια των λαών του πλανήτη μας. Απαλλαγμένο από τα ύποπτα και απατηλά πλέγματα που υφαίνουν η υποκριτική και αναποτελεσματική διεθνής διπλωματία και ο στείρος δογματισμός του «αν θέλεις ειρήνη, ετοιμάσου για πόλεμο», απομένει υπόθεση που ενδιαφέρει άμεσα, αποφασιστικά και τελεσίδικα τους λαούς, όλους τους λαούς.
Γιατί όλοι αυτοί δεν έχουν – και δεν μπορεί να έχουν – διαφορετική γνώμη σχετικά με το ποιο είναι το θεμέλιο, η απαραίτητη προϋπόθεση της επιβίωσης της ευδοκίμησης σ’ όλους τους στίβους της ποικίλης ανθρώπινης δραστηριότητας, της από όλους παραδεκτής έννοιας της ευδαιμονίας που συνίσταται στην ήρεμη και αυτάρκη εθνική ζωή ενός λαού που αναγκαία καλλιεργεί σχέσεις φιλίας και κατανόησης πρώτα με τους γείτονές του κι έπειτα με όλους τους άλλους.
Γιατί αφότου οι άνθρωποι συγκρότησαν τις πρώτες οργανωμένες κοινωνίες και διέγραψαν τους στόχους, τα ιδανικά της κοινωνικής διαβίωσης, διαπίστωσαν ότι τίποτε δεν μπορεί αποτελεσματικά να καλλιεργηθεί και ν ’αποδώσει καρπούς, αν δεν επικρατεί πνεύμα αλληλοκατανόησης, συνεργασίας, αν δεν υπάρχει σταθερή θέληση αποφυγής της ένοπλης σύρραξης που τη χαρακτήρισαν σαν το χείριστο και ολεθριότερο είδος επίλυσης των διεθνών διαφορών.
Έτσι, η ειρήνη αποτέλεσε, από την αυγή ακόμη της ιστορίας της ανθρωπότητας, το σίγουρο θεμέλιο πάνω στο οποίο επρόκειτο να στηριχτεί η δημιουργική προσπάθεια όλων των λαών, η άμιλλά τους για την επικράτηση των αρχών εκείνων που θα βελτίωναν τους όρους διαβίωσης των ανθρώπων, θα έστρωναν το δρόμο για την πραγματοποίηση των επιδιώξεών τους που κατέτειναν στη διαμόρφωση ενός τελειότερου, ανώτερου τύπου ζωής, άξιας να τη ζει κανείς και να τη χαίρεται.
Αυτός τότε, μέχρι σήμερα- και για πάντα – θεωρήθηκε η ειρήνη ευλογία, λατρεύτηκε και υμνήθηκε και δεν έπαψε να υπάρχει ως έσχατο και μοναδικό καταφύγιο όσων πίστεψαν πως είναι δυνατό να λύσουν τις διαφορές τους με άλλους τρόπους που προκαλούν μόνο τον αποτροπιασμό, τη φρίκη, την ερήμωση, το πένθος, το ξερίζωμα της ελπίδας, την αναστολή της προόδου.
Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο η ανθρωπότητα ευλόγησε την ειρήνη και καταράστηκε τον πόλεμο.
Και οι σημερινοί λαοί που ζουν με αγωνία το φρικαλέο ενδεχόμενο ενός ολοκληρωτικού αφανισμού της ανθρώπινης ύπαρξης και των λαμπρών επιτευγμάτων της, καταδικάζουν τον πόλεμο και είναι αποφασισμένοι να περιφρουρήσουν το υπέρτατο αγαθό της ειρήνης που εξασφαλίζει τη ζωή, την πρόοδο, την ευδαιμονία…».
Εφημ. ΈΘΝΟΣ, 22-3-1984
ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ
Οι «βιομηχανίες πολέμου» καταβροχθίζουν τους προϋπολογισμούς των κρατών
«…Όταν συλλογίζεται κανείς ότι, ύστερ΄από δύο αιματηρούς παγκόσμιους πολέμους και ενώ ακόμη καπνίζουν τα ερείπια από πολεμικές ρήξεις σε τόσα γεωγραφικά σημεία του πλανήτη μας, ακμάζουν και αναπτύσσονται σε όλες τις πολιτισμένες χώρες του κόσμου οι βιομηχανίες που κατασκευάζουν τα τρομακτικά σήμερα όπλα του ολέθρου και εκείνοι που ρυθμίζουν τις τύχες της οικουμένης δεν αποκλείουν, απεναντίας λογαριάζουν σοβαρά το ενδεχόμενο μιας νέας σύρραξης – τον πιάνει απελπισία. Είναι δυνατόν αυτό το έξυπνο ζώο, ο « άνθρωπος», που αυτοπροβάλλεται ως «κορωνίδα της Δημιουργίας», να βρίσκεται ακόμη στο επίπεδο τέτοιας αγριότητας, και προπάντων μωρίας, ώστε να μην μπορεί να φανταστεί και να θεσπίσει για τη λύση των διαφορών του άλλον τρόπο παρά τη σφαγή; Ακόμα και στην περίπτωση που (κακώς ισχυρίζονται μερικοί δήθεν «βαθείς νόες») οι στρατιωτικές προπαρασκευές γίνονται όχι για να πραγματοποιηθεί αλλά για να αποφευχθεί ο πόλεμος (κατά τον κανόνα: si vis pacem para bellum, «εάν θες την ειρήνη, ετοίμαζε τον πόλεμο»), έχει κανείς να αντιπαραθέσει όχι επιχειρήματα, αλλά γεγονότα που αποδείχνουν ότι …τα πολλά όπλα πιάνουν μόνα τους φωτιά στα ζεστά χέρια των ανθρώπων που τους εκπαιδεύουμε πώς να τα μεταχειρίζονται…
(…) Η τραγωδία της σημερινής ανθρωπότητας είναι ότι διαθέτει αλόγιστα τα προϊόντα του ιδρώτα της σε πολεμικούς εξοπλισμούς και προσφέρει τους δημόσιους πόρους της (που πολλές φορές για να συγκεντρωθούν αποστραγγίζεται φορολογικά ο εργαζόμενος λαός) στη ληστρική κερδοσκοπία των «βιομηχανιών του πολέμου». Αυτές καταβροχθίζουν τους προϋπολογισμούς των κρατών. Και εάν τα ληστευόμενα κράτη είναι χώρες – μεγαθήρια που διαθέτουν φυσικούς θησαυρούς και φλέγονται από τη φιλοδοξία να κάνουν μια Weltpolitik «ισχύος», καλώς πάσχουν. Τι φταίνε όμως οι μικροί και φτωχοί λαοί που έχουν τόσες ανάγκες να αντιμετωπίσουν (ανάγκες παιδείας, υγείας, πρόνοιας) και που αγωνίζονται να βελτιώσουν το ποιόν της ζωής τους – τι φταίνε που υποχρεώνονται, αντί να αποκτούν σχολεία, νοσοκομεία, βιβλιοθήκες, θέατρα, να ξοδεύουν τα λιγοστά χρήματα τους για σιδερικά που τόσο γρήγορα αχρηστεύονται;…»
Ε. Π. Παπανούτσος (84, 214 – 215)
ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ
Διεθνής παιδούπολη Πεσταλότσι*
Τα πρόσωπα των παιδιών είναι πατρίδες
φερμένες εδώ απ’ τα τέσσερα σημεία της γης
για ένα διάλογο αγάπης. Κοινό το χορτάρι κι ο ήλιος
και τα χέρια που παίζουνε. Βλέπετε αυτά τα παιδιά
που τα μάτια τους είναι γιομάτα ουρανό
και αθωότητα; Είναι οι ίδιοι αυτοί
που σκοτώθηκαν στους πολέμους’
που εξωσμένοι απ’ του κόσμου αυτού την αδιαίρετη
σκηνή επαιτήσανε το δικαίωμα
να χαρούνε τη γη που τους γέννησε:
Να κάθονται πάνω της ή να πορεύονται,
να μαζεύουν λουλούδια, να ψαρεύουν στις λίμνες,
να σκάφτουν, να χτίζουν, να θαυμάζουν τον κόσμο
μες απ’ των άσπρων τους σπιτιών τα παράθυρα
δίχως φόβο’ ασφαλείς και ισότιμοι
απέναντι στη βροχή. Οι ίδιοι που πάλαιψαν
γενναία το αδυσώπητο σκοτάδι
και πέσανε’ που έκαμαν
όμορφα όνειρα. Δεν ήτανε διαφορετικά
το γέλιο, τα χέρια, οι κινήσεις τους,
κι όμως σκοτώθηκαν. Τα μάτια τους ίδια
σε λύπη, σε χρώμα, και ίδιο
το φως που ζητούσανε.
Κάθε πρωί
που βγαίνει ο ήλιος στην πόλη του Τρόγγεν,
στο χωριό Πεσταλότσι, τα πράγματα είναι
το ίδιο απλά, όπως άλλωστε ήταν πάντοτε
σε τούτο τον κόσμο, μοναχά πως τα πρόσωπα
εδώ των παιδιών είναι πατρίδες.
Κάθε πρωί, με το ίδιο τραγούδι
και κάτω απ’ την ίδια υπόσχεση
αγάπης
όλα μαζί
είναι η Υδρόγειος που προσεύχεται.
Νικηφ. Βρεττάκος, Τα ποιήματα(1961-1976)
[* προτυπο «χωριό» στο Τρόγγεν της Ελβετίας όπου φιλοξενούνταν τα ορφανά των πολέμων]
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Να πυκνώσετε το περιεχόμενο των πέντε τελευταίων παραγράφων του Κειμένου Ι σε 60-70 λέξεις («Γιατί αφότου οι άνθρωποι…την ευδαιμονία…»).
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις Σωστές ή Λανθασμένες σύμφωνα με το νόημα των Κειμένων Ι και ΙΙ, κάνοντας παραπομπές σε αντίστοιχα χωρία.
α) Ο συγγραφέας του Κειμένου Ι θεωρεί ότι το ζήτημα της ειρήνης αφήνει αδιάφορους τους λαούς.
β) Ο συγγραφέας του Κειμένου Ι υποστηρίζει ότι η ειρήνη αποτελεί έρεισμα της διεθνούς ομαλής αλληλεπίδρασης.
γ) Οι σημερινοί λαοί, σύμφωνα με το Κείμενο Ι, εξυμνούν τον πόλεμο.
δ) Σύμφωνα με το Κείμενο ΙΙ ο άνθρωπος νιώθει ανακούφιση μπροστά στο ενδεχόμενο ενός νέου πολέμου.
ε) Ο συγγραφέας του Κειμένου ΙΙ εναντιώνεται στη διοχέτευση πολλών οικονομικών πόρων στην αγορά όπλων και όχι σε τομείς του πολιτισμού.
Μονάδες 15
Β2. α) Ο συγγραφέας στο Κείμενο Ι κάνει συχνά χρήση μακροπερίοδου λόγου. Εντοπίστε ένα σημείο και αιτιολογήστε τον ρόλο του ως προς το ύφος που διαμορφώνει.
Μονάδες 5
β) Στο Κείμενο ΙΙ ο Παπανούτσος σε κάποια σημεία κάνει χρήση του ασύνδετου σχήματος. Εντοπίστε ένα τέτοιο σημείο και αιτιολογήστε το ρόλο του.
Μονάδες 10
Β3. “Η τραγωδία της ανθρωπότητας… «βιομηχανιών του πολέμου»”: πώς πιστεύετε ότι θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν πιο δημιουργικά οι κρατικοί πόροι αντί για την αγορά πολεμικών εξοπλισμών; Αναπτύξτε τις απόψεις σας σε 50-60 λέξεις.
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Γ
α) Ποια είναι τα κοινά στοιχεία- βιώματα που ενώνουν τα παιδιά του ποιήματος; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές σε κειμενικούς δείκτες.
β) Τα παιδιά του ποιήματος προβάλλουν ως θεμελιώδη αξία την αγάπη. Πιστεύετε ότι η αγάπη μπορεί να αποτελέσει το αντίδοτο για την εξάλειψη των συγκρούσεων ανάμεσα στους λαούς; (150 – 200 λέξεις)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Σε μια ημερίδα που διοργανώνει ο Δήμος σας με θέμα «Πόλεμος και Ειρήνη» καλείστε να αναφερθείτε σε παράγοντες που τροφοδοτούν τον πόλεμο καθώς και στον ρόλο της παιδείας στην ενδυνάμωση της ειρήνης ανάμεσα στα κράτη. (400 λέξεις)
Μονάδες 30
