Του Δημήτρη Χρυσόπουλου, Φιλόλογου – Ιστορικού
Ο Απρίλιος είναι, πλέον, μια πραγματικότητα, οι επαναλήψεις της ύλης για τους μαθητές έχουν ξεκινήσει και συνεχίζονται με αμείωτους ρυθμούς, το άγχος, όμως, «παραμονεύει» και όσο φτάνουμε στην τελική ευθεία, σίγουρα δεν αποτελεί καλό σύμμαχο… Επιπρόσθετα, τα νέα δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί εξαιτίας των αλλαγών που έχουν συντελεστεί, όπως για παράδειγμα της εφαρμογής των συντελεστών βαρύτητας, δημιουργούν ένα ιδιαίτερα «θολό» τοπίο με πολλές προεκτάσεις.
Ειδικότερα, επειδή κατά γενική ομολογία το μάθημα της «Νεοελληνική Γλώσσας και Λογοτεχνίας» έχει τους υψηλότερους συντελεστές και κατά συνέπεια έχει ισχυροποιηθεί σε όλα τα επιστημονικά πεδία, έρχεται να μετατραπεί σε μάθημα «κλειδί» για τους υποψήφιους. Κι αυτό διότι θα επηρεάσει σημαντικά τη συμπλήρωση του μηχανογραφικού δελτίου από τη στιγμή που θα παρατηρηθούν πολλές περιπτώσεις υποψηφίων που θα έχουν συγκεντρώσει διαφορετικά μόρια σε κάθε τμήμα, ενώ το ίδιο θα συμβεί ακόμη και σε τμήματα με ίδιο αντικείμενο σπουδών. Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, μέσα από την πάντα φιλόξενη στήλη του «www.filologikos–istotopos.gr» θα υπενθυμίσουμε τον τρόπο εξέτασης του συγκεκριμένου μαθήματος, σύμφωνα πάντα με όσα ορίζει το υπουργείο Παιδείας, προκειμένου να διευκολύνουμε τους υποψήφιους στην προετοιμασία τους.
Σχετικά, λοιπόν, με την εξέταση του μαθήματος «Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία», αρχικά πρέπει να επισημανθεί ότι οι υποψήφιοι αξιολογούνται σε ενιαία τρίωρη εξέταση στην κατανόηση και παραγωγή λόγου. Για το λόγο αυτό, δίνονται δύο ή τρία μη διδαγμένα κείμενα, συνολικής έκτασης έως τρεις σελίδες, ένα εκ των οποίων είναι λογοτεχνικό, σε ολοκληρωμένη ή αποσπασματική μορφή (ποίημα, διήγημα, μυθιστόρημα ή θεατρικό έργο). Τα υπόλοιπα κείμενα μπορεί να είναι σε ολοκληρωμένη, ελαφρώς διασκευασμένη ή αποσπασματική μορφή (δημοσιογραφικά άρθρα, συνεντεύξεις, κριτικές, δοκίμια, επιστημονικά κείμενα, αφίσες με λεζάντα, πληροφοριακά κείμενα με εικόνες, σκίτσα, πίνακες ή διαγράμματα κ.ά.), διαφορετικά μεταξύ τους ως προς το κειμενικό είδος, ώστε να αποτιμάται η αναγνωστική ικανότητα των υποψηφίων σε ποικιλία κειμενικών ειδών.
Τα κείμενα μπορούν να συνοδεύονται από σύντομο εισαγωγικό σημείωμα χωρίς ερμηνευτικά σχόλια. Για τα κείμενα αυτά τίθενται τέσσερα συνολικά θέματα μέσω των οποίων αποτιμάται η ικανότητα των υποψηφίων να κατανοούν το περιεχόμενο των κειμένων, να ερμηνεύουν και να αξιολογούν στάσεις, αξίες, ιδέες κ.ά. βασιζόμενοι σε στοιχεία των κειμένων, καθώς επίσης να παράγουν ερμηνευτικό και κριτικό λόγο.
Τα θέματα προτείνεται να είναι διαβαθμισμένης δυσκολίας και να τίθενται περιορισμοί στην έκταση των απαντήσεων (όπου χρειάζεται). Το νοηματικό περιεχόμενο των μη λογοτεχνικών κειμένων πρέπει να είναι συναφές με κάποιον ή κάποιους από τους θεματικούς άξονες που προσδιορίζονται στο πρόγραμμα σπουδών για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας.
Επιπρόσθετα, πρέπει να επισημάνουμε ότι το πρώτο θέμα σχετίζεται με τα μη λογοτεχνικά κείμενα και αφορά στη συνοπτική νοηματική απόδοση από τους υποψηφίους μέρους ενός κειμένου ή τη συνοπτική απόδοση των απόψεων που διατυπώνονται σε ένα κείμενο για κάποιο ζήτημα και βαθμολογείται με 15 μονάδες. Το δεύτερο θέμα σχετίζεται με τα μη λογοτεχνικά κείμενα και αναλύεται σε τρία ερωτήματα, διαφορετικά μεταξύ τους, με δυνατότητα κάποιο ή κάποια από αυτά να είναι κλειστού τύπου και με ενδεχόμενη αιτιολόγηση της απάντησης. Ένα από αυτά μπορεί να διαιρείται σε δύο υποερωτήματα.
Σε κάθε περίπτωση, τα ερωτήματα αφορούν μία σειρά από ζητήματα. Ειδικότερα, αυτά μπορεί να σχετίζονται με την αξιοποίηση του πλαισίου των κειμένων με σκοπό την κατανόηση των λόγων και των ενεργειών των υποκειμένων (ατομικών και συλλογικών) που αναφέρονται στα κείμενα, και των σχέσεων μεταξύ τους ή τον εντοπισμό και την ερμηνευτική προσέγγιση σκοπών, στάσεων, βασικών θέσεων και προθέσεων του συντάκτη / συντακτών των κειμένων, καθώς και την τεκμηρίωση της βασικής ιδέας του κειμένου.
Στο ίδιο πλαίσιο, μπορεί να σχετίζονται με την αξιολόγηση της συνάφειας ιδεών, επιχειρημάτων, τίτλων, υπότιτλων, εικόνων κ.ά. με μια θέση, άποψη ή ζήτημα που θέτει το κείμενο και της αποδεικτικής τους αξίας ή τον εντοπισμό και τη συσχέτιση συγκεκριμένων κειμενικών δεικτών που οργανώνουν το κείμενο ως σημασιοδοτημένη κατασκευή – δηλαδή, οι υποψήφιοι να εντοπίζουν μέσα στο κείμενο δείκτες (π.χ. λεξιλόγιο, ρηματικά πρόσωπα, στίξη, εκφραστικά μέσα, τρόπους σύνταξης) και να αναγνωρίζουν τη λειτουργία τους στο κείμενο.
Επιπλέον, τα ερωτήματα που αφορούν το δεύτερο θέμα, κάλλιστα μπορούν να συνδέονται με την αναγνώριση και την ερμηνευτική προσέγγιση του τρόπου σύνδεσης και οργάνωσης ιδεών, προτάσεων, παραγράφων ή διαφόρων σημειωτικών τρόπων σε ένα κείμενο, αφού λάβουν οι υποψήφιοι υπόψη το επικοινωνιακό πλαίσιο και τα κοινωνικά συμφραζόμενα, όπως επίσης και τη σύγκριση των μη λογοτεχνικών κειμένων ως προς τις θέσεις, τον τρόπο πραγμάτευσης του θέματος, την πειστικότητα ή την αποτελεσματική μετάδοση του νοήματος. Το δεύτερο θέμα βαθμολογείται με 40 μονάδες, που επιμερίζονται σε κάθε ερώτημα ανάλογα με τη βαρύτητά τους (15+15+10). Τα υποερωτήματα, επίσης, βαθμολογούνται ανάλογα με τη βαρύτητά τους.
Το τρίτο θέμα σχετίζεται με το λογοτεχνικό κείμενο και αφορά στην παραγωγή ερμηνευτικού σχολίου, με το οποίο επιδιώκεται οι υποψήφιοι, αφενός να αναπτύσσουν κρίσιμα θέματα ή ερωτήματα που πραγματεύεται το λογοτεχνικό κείμενο, αξιοποιώντας συνδυαστικά κειμενικούς δείκτες ή και στοιχεία συγκειμένου, αφετέρου να τοποθετούνται στα θέματα / ερωτήματα αυτά, τεκμηριώνοντας τις προσωπικές τους θέσεις. Η προβλεπόμενη έκταση της απάντησης μπορεί να κυμαίνεται από 100 έως 200 λέξεις. Το τρίτο θέμα βαθμολογείται με 15 μονάδες. Στα παραπάνω θέματα χρειάζεται να είναι σαφής και προσεκτική η διατύπωση των ερωτημάτων, ώστε να αποφεύγονται επικαλύψεις στις απαντήσεις των υποψηφίων.
Τέλος, το τέταρτο θέμα σχετίζεται με τα μη λογοτεχνικά κείμενα και αφορά στη γραπτή παραγωγή κριτικού λόγου, 300 έως 400 λέξεις, το οποίο ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο και ζητεί από τους υποψηφίους την ανάπτυξη τεκμηριωμένης προσωπικής γνώμης, τη συμφωνία ή τη διαφωνία τους με προβλήματα, θέσεις, στάσεις, στερεότυπα, προκαταλήψεις κ.ά. που θέτει το κείμενο (ή τα κείμενα αναφοράς). Το τέταρτο θέμα βαθμολογείται με 30 μονάδες.
Του Δημήτρη Χρυσόπουλου, Φιλόλογου – Ιστορικού
Ο Απρίλιος είναι, πλέον, μια πραγματικότητα, οι επαναλήψεις της ύλης για τους μαθητές έχουν ξεκινήσει και συνεχίζονται με αμείωτους ρυθμούς, το άγχος, όμως, «παραμονεύει» και όσο φτάνουμε στην τελική ευθεία, σίγουρα δεν αποτελεί καλό σύμμαχο… Επιπρόσθετα, τα νέα δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί εξαιτίας των αλλαγών που έχουν συντελεστεί, όπως για παράδειγμα της εφαρμογής των συντελεστών βαρύτητας, δημιουργούν ένα ιδιαίτερα «θολό» τοπίο με πολλές προεκτάσεις.
Ειδικότερα, επειδή κατά γενική ομολογία το μάθημα της «Νεοελληνική Γλώσσας και Λογοτεχνίας» έχει τους υψηλότερους συντελεστές και κατά συνέπεια έχει ισχυροποιηθεί σε όλα τα επιστημονικά πεδία, έρχεται να μετατραπεί σε μάθημα «κλειδί» για τους υποψήφιους. Κι αυτό διότι θα επηρεάσει σημαντικά τη συμπλήρωση του μηχανογραφικού δελτίου από τη στιγμή που θα παρατηρηθούν πολλές περιπτώσεις υποψηφίων που θα έχουν συγκεντρώσει διαφορετικά μόρια σε κάθε τμήμα, ενώ το ίδιο θα συμβεί ακόμη και σε τμήματα με ίδιο αντικείμενο σπουδών. Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, μέσα από την πάντα φιλόξενη στήλη του «www.filologikos–istotopos.gr» θα υπενθυμίσουμε τον τρόπο εξέτασης του συγκεκριμένου μαθήματος, σύμφωνα πάντα με όσα ορίζει το υπουργείο Παιδείας, προκειμένου να διευκολύνουμε τους υποψήφιους στην προετοιμασία τους.
Σχετικά, λοιπόν, με την εξέταση του μαθήματος «Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία», αρχικά πρέπει να επισημανθεί ότι οι υποψήφιοι αξιολογούνται σε ενιαία τρίωρη εξέταση στην κατανόηση και παραγωγή λόγου. Για το λόγο αυτό, δίνονται δύο ή τρία μη διδαγμένα κείμενα, συνολικής έκτασης έως τρεις σελίδες, ένα εκ των οποίων είναι λογοτεχνικό, σε ολοκληρωμένη ή αποσπασματική μορφή (ποίημα, διήγημα, μυθιστόρημα ή θεατρικό έργο). Τα υπόλοιπα κείμενα μπορεί να είναι σε ολοκληρωμένη, ελαφρώς διασκευασμένη ή αποσπασματική μορφή (δημοσιογραφικά άρθρα, συνεντεύξεις, κριτικές, δοκίμια, επιστημονικά κείμενα, αφίσες με λεζάντα, πληροφοριακά κείμενα με εικόνες, σκίτσα, πίνακες ή διαγράμματα κ.ά.), διαφορετικά μεταξύ τους ως προς το κειμενικό είδος, ώστε να αποτιμάται η αναγνωστική ικανότητα των υποψηφίων σε ποικιλία κειμενικών ειδών.
Τα κείμενα μπορούν να συνοδεύονται από σύντομο εισαγωγικό σημείωμα χωρίς ερμηνευτικά σχόλια. Για τα κείμενα αυτά τίθενται τέσσερα συνολικά θέματα μέσω των οποίων αποτιμάται η ικανότητα των υποψηφίων να κατανοούν το περιεχόμενο των κειμένων, να ερμηνεύουν και να αξιολογούν στάσεις, αξίες, ιδέες κ.ά. βασιζόμενοι σε στοιχεία των κειμένων, καθώς επίσης να παράγουν ερμηνευτικό και κριτικό λόγο.
Τα θέματα προτείνεται να είναι διαβαθμισμένης δυσκολίας και να τίθενται περιορισμοί στην έκταση των απαντήσεων (όπου χρειάζεται). Το νοηματικό περιεχόμενο των μη λογοτεχνικών κειμένων πρέπει να είναι συναφές με κάποιον ή κάποιους από τους θεματικούς άξονες που προσδιορίζονται στο πρόγραμμα σπουδών για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας.
Επιπρόσθετα, πρέπει να επισημάνουμε ότι το πρώτο θέμα σχετίζεται με τα μη λογοτεχνικά κείμενα και αφορά στη συνοπτική νοηματική απόδοση από τους υποψηφίους μέρους ενός κειμένου ή τη συνοπτική απόδοση των απόψεων που διατυπώνονται σε ένα κείμενο για κάποιο ζήτημα και βαθμολογείται με 15 μονάδες. Το δεύτερο θέμα σχετίζεται με τα μη λογοτεχνικά κείμενα και αναλύεται σε τρία ερωτήματα, διαφορετικά μεταξύ τους, με δυνατότητα κάποιο ή κάποια από αυτά να είναι κλειστού τύπου και με ενδεχόμενη αιτιολόγηση της απάντησης. Ένα από αυτά μπορεί να διαιρείται σε δύο υποερωτήματα.
Σε κάθε περίπτωση, τα ερωτήματα αφορούν μία σειρά από ζητήματα. Ειδικότερα, αυτά μπορεί να σχετίζονται με την αξιοποίηση του πλαισίου των κειμένων με σκοπό την κατανόηση των λόγων και των ενεργειών των υποκειμένων (ατομικών και συλλογικών) που αναφέρονται στα κείμενα, και των σχέσεων μεταξύ τους ή τον εντοπισμό και την ερμηνευτική προσέγγιση σκοπών, στάσεων, βασικών θέσεων και προθέσεων του συντάκτη / συντακτών των κειμένων, καθώς και την τεκμηρίωση της βασικής ιδέας του κειμένου.
Στο ίδιο πλαίσιο, μπορεί να σχετίζονται με την αξιολόγηση της συνάφειας ιδεών, επιχειρημάτων, τίτλων, υπότιτλων, εικόνων κ.ά. με μια θέση, άποψη ή ζήτημα που θέτει το κείμενο και της αποδεικτικής τους αξίας ή τον εντοπισμό και τη συσχέτιση συγκεκριμένων κειμενικών δεικτών που οργανώνουν το κείμενο ως σημασιοδοτημένη κατασκευή – δηλαδή, οι υποψήφιοι να εντοπίζουν μέσα στο κείμενο δείκτες (π.χ. λεξιλόγιο, ρηματικά πρόσωπα, στίξη, εκφραστικά μέσα, τρόπους σύνταξης) και να αναγνωρίζουν τη λειτουργία τους στο κείμενο.
Επιπλέον, τα ερωτήματα που αφορούν το δεύτερο θέμα, κάλλιστα μπορούν να συνδέονται με την αναγνώριση και την ερμηνευτική προσέγγιση του τρόπου σύνδεσης και οργάνωσης ιδεών, προτάσεων, παραγράφων ή διαφόρων σημειωτικών τρόπων σε ένα κείμενο, αφού λάβουν οι υποψήφιοι υπόψη το επικοινωνιακό πλαίσιο και τα κοινωνικά συμφραζόμενα, όπως επίσης και τη σύγκριση των μη λογοτεχνικών κειμένων ως προς τις θέσεις, τον τρόπο πραγμάτευσης του θέματος, την πειστικότητα ή την αποτελεσματική μετάδοση του νοήματος. Το δεύτερο θέμα βαθμολογείται με 40 μονάδες, που επιμερίζονται σε κάθε ερώτημα ανάλογα με τη βαρύτητά τους (15+15+10). Τα υποερωτήματα, επίσης, βαθμολογούνται ανάλογα με τη βαρύτητά τους.
Το τρίτο θέμα σχετίζεται με το λογοτεχνικό κείμενο και αφορά στην παραγωγή ερμηνευτικού σχολίου, με το οποίο επιδιώκεται οι υποψήφιοι, αφενός να αναπτύσσουν κρίσιμα θέματα ή ερωτήματα που πραγματεύεται το λογοτεχνικό κείμενο, αξιοποιώντας συνδυαστικά κειμενικούς δείκτες ή και στοιχεία συγκειμένου, αφετέρου να τοποθετούνται στα θέματα / ερωτήματα αυτά, τεκμηριώνοντας τις προσωπικές τους θέσεις. Η προβλεπόμενη έκταση της απάντησης μπορεί να κυμαίνεται από 100 έως 200 λέξεις. Το τρίτο θέμα βαθμολογείται με 15 μονάδες. Στα παραπάνω θέματα χρειάζεται να είναι σαφής και προσεκτική η διατύπωση των ερωτημάτων, ώστε να αποφεύγονται επικαλύψεις στις απαντήσεις των υποψηφίων.
Τέλος, το τέταρτο θέμα σχετίζεται με τα μη λογοτεχνικά κείμενα και αφορά στη γραπτή παραγωγή κριτικού λόγου, 300 έως 400 λέξεις, το οποίο ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο και ζητεί από τους υποψηφίους την ανάπτυξη τεκμηριωμένης προσωπικής γνώμης, τη συμφωνία ή τη διαφωνία τους με προβλήματα, θέσεις, στάσεις, στερεότυπα, προκαταλήψεις κ.ά. που θέτει το κείμενο (ή τα κείμενα αναφοράς). Το τέταρτο θέμα βαθμολογείται με 30 μονάδες.
