Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Γ´ Λυκείου: Ο αντίκτυπος της Τεχνολογίας(Κριτήριο αξιολόγησης)
Κείμενο 1
Ο αντίκτυπος της Τεχνολογίας
Ο Νόαμ Τσόμσκι είναι διακεκριμένος αμερικανός καθηγητής στο Τμήμα Γλωσσολογίας και Φιλοσοφίας του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης. Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από τη συμμετοχή του στη συζήτηση «Μάθηση Δίχως Σύνορα», με τίτλο «Ο Σκοπός της Εκπαίδευσης» – The Purpose of Educatioon. (MIT, 2012). Το κείμενο της συνέντευξης στα ελληνικά βρίσκεται στο: http://xeimarros.blogspot.gr/2012/07
Όσο για την τεχνολογία σε σχέση με την εκπαίδευση…βασικά, η τεχνολογία είναι κάτι ουδέτερο. Είναι σαν το σφυρί! Το σφυρί δε νοιάζεται αν το χρησιμοποιείς, για να φτιάξεις ένα σπίτι ή αν ο βασανιστής σπάει με αυτό το κρανίο κάποιου. Το σφυρί μπορεί να κάνει και τα δύο! Το ίδιο και οι νέες τεχνολογίες, το ίντερνετ κλπ. Το Ίντερνετ είναι εξαιρετικά πολύτιμο, αν ξέρεις τι ψάχνεις. Το χρησιμοποιώ καθημερινά για έρευνα και φαντάζομαι ότι όλοι το κάνουμε. Αν ξέρεις τι ψάχνεις, αν έχεις ένα πλαίσιο κατανόησης που σε κατευθύνει σε συγκεκριμένα πράγματα και σου επιτρέπει να ξεσκαρτάρεις πολλά άλλα, τότε γίνεται ένα ιδιαίτερα πολύτιμο εργαλείο. Θα πρέπει βέβαια να είσαι έτοιμος να αναρωτηθείς: «έχω το σωστό πλαίσιο;» Μπορεί να χρειάζεται τροποποιήσεις, ή να ξανασκεφτώ την οπτική μου. Δεν μπορείς όμως να αναζητάς τις όποιες πληροφορίες, χωρίς να έχεις ένα σχετικά ξεκάθαρο πλαίσιο που να κατευθύνει την έρευνά σου, που να σε βοηθά να ξεχωρίσεις το ασήμαντο από το σημαντικό, τι θα πρέπει να ακολουθήσεις και τι όχι, τι θα απορρίψεις και τι θα χρειαστεί να αναπτύξεις. Δεν γίνεται κανείς βιολόγος με το να του δώσεις πρόσβαση στη βιβλιοθήκη βιολογίας του Χάρβαρντ και να του πεις: «ρίξε μια ματιά!». Δεν θα του δώσει τίποτα. Και το Ίντερνετ είναι το ίδιο πράγμα, σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα. Αν δεν ξέρεις τι ψάχνεις, αν δεν έχεις κατανόηση του ουσιώδους, με την προϋπόθεση βέβαια ότι είσαι έτοιμος να αναθεωρήσεις αν τα πράγματα φαίνεται να παίρνουν λάθος δρόμο, αν δεν τα έχεις αυτά, τότε η εξερεύνηση του διαδικτύου γίνεται μια τυχαία συλλογή ψευδοδεδομένων (factoids) που δεν σημαίνουν τίποτα.
Συνεπώς, για να έχει νόημα η χρήση των σύγχρονων τεχνολογιών – του ίντερνετ, των συστημάτων επικοινωνίας, των γραφικών κλπ. – θα πρέπει να υπάρχει υπόβαθρο ενός καλά σχεδιασμένου βασικού κατευθυντήριου μηχανισμού. Διαφορετικά, αντί να είναι ωφέλιμη μπορεί να αποβεί επιζήμια. Αίφνης, η τυχαία αναζήτηση στο διαδίκτυο καταλήγει σε συλλογή ανοήτων – ψευδοδεδομένα από δω κι από κει, κάποιος που τα στηρίζει – και ξαφνικά καταλήγεις σε μια αποσπασματική εικόνα που μπορεί να βασίζεται σε κάποια αληθινά γεγονότα, δεν έχει όμως σχέση με την πραγματικότητα. Πρέπει να ξέρεις πώς να αξιολογείς, να ερμηνεύεις, να κατανοείς. Πάρε για παράδειγμα τη βιολογία. Το πρόσωπο που παίρνει το Νόμπελ στη Βιολογία δεν είναι αυτός που διάβασε τις περισσότερες δημοσιεύσεις και πήρε τις περισσότερες σημειώσεις, αλλά αυτός που ήξερε τι έψαχνε να βρει. Η καλλιέργεια της ικανότητας να αναζητάς το ουσιώδες και να είσαι πάντα έτοιμος να επανεξετάσεις τις κατευθύνσεις σου, αυτός είναι και θα είναι ο ρόλος της εκπαίδευσης, είτε χρησιμοποιεί κομπιούτερ ή χαρτί και μολύβι ή βιβλία.
Κείμενο 2
Η τεχνολογική ανάπτυξη στα όριά της
Άρθρο του Θ. Γεωργακόπουλου στη στήλη Απόψεις στο kathimerini.gr– 4/6/2022
Ένας από τους πιο διαδεδομένους μύθους της εποχής μας είναι ο ασταμάτητος ρυθμός της τεχνολογικής εξέλιξης. Η ιδέα ότι η τεχνολογία και η επιστήμη θα συνεχίσουν να γεννούν νέες ιδέες, νέες ανακαλύψεις και νέες λύσεις ολοένα και πιο γρήγορα, όπως θεωρούμε ότι συμβαίνει τους τελευταίους δύο αιώνες. Αυτή την ιδέα την ασπάζονται, τη θεωρούν αξιωματική αλήθεια και την αναπαράγουν όλοι. Όλοι; Όχι όλοι. Εδώ και μερικές δεκαετίες κάποιες άλλες φωνές κοιτάνε τα δεδομένα και τα στοιχεία και διαπιστώνουν κάτι το ανησυχητικό. Μια αλλαγή. Μια επιβράδυνση. Μια «Μεγάλη Στασιμότητα». Στο πρόσφατο βιβλίο του «Human Frontiers» ο συγγραφέας και ερευνητής Μάρτιν Μπάσκαρ συνοψίζει όλα αυτά τα δεδομένα που δείχνουν ότι η τεχνολογική έκρηξη των τελευταίων δύο αιώνων ήταν μια εξαίρεση στην ανθρώπινη ιστορία και όχι απαραίτητα μια διαχρονική νέα κανονικότητα.
Τι μας λέει ουσιαστικά το βιβλίο; Ότι τα όρια της επιστήμης και της τεχνολογίας γίνονται πια ασφυκτικά. Σε κάποια πεδία έχουμε ήδη αρχίσει να νιώθουμε ότι τα φτάνουμε. Σε άλλα, το μέγεθος των προβλημάτων είναι τόσο μεγάλο που φαίνεται ότι οι σημερινές δυνατότητές μας δεν επαρκούν, για να το ξεπεράσουμε. Κι οι ιδέες που θα χρειαστούμε στο μέλλον θα είναι ακόμα πιο δύσκολες. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα έχουν τελειώσει και ότι φτάνουμε απαραίτητα στο τέλος ενός τεχνολογικού «διαλείμματος». Στο τελευταίο μέρος του βιβλίου ο Μπάσκαρ εξηγεί πώς θα μπορέσουμε να διατηρήσουμε την παραγωγή νέων ιδεών και νέων επιστημονικών και τεχνολογικών ανακαλύψεων, μετατοπίζοντας το «ταβάνι» της ανθρώπινης δημιουργίας παρακάτω στο χρόνο. Ένα από τα στοιχεία που παρουσιάζει είναι ενδεικτικό.
Σήμερα, λέει, στον κόσμο μας ζουν περίπου 8 εκατομμύρια επιστήμονες. Για να διατηρήσουμε την παραγωγή επιστημονικής γνώσης σε παρόμοια με τα σημερινά επίπεδα, θα χρειαστεί μέχρι το 2071 στον κόσμο να ζουν και να δουλεύουν 64 εκατομμύρια επιστήμονες. Αν και η δημογραφική τάση είναι μην αναστρέψιμη και, σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις θα οδηγήσει σε μείωση του παγκόσμιου πληθυσμού από το 2060 και μετά περίπου, ακόμα κι έτσι θα πρόκειται τότε για λιγότερο από 1% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Είναι πάρα πολύ δύσκολο να συνεχιστεί η τεχνολογική και η επιστημονική εξέλιξη με το ρυθμό που έχουμε συνηθίσει και θεωρούσαμε δεδομένο. Αλλά δεν είναι ανέφικτο.
Κείμενο 3
Ο Γιάννης Πανούσης είναι εγκληματολόγος, ακαδημαϊκός δάσκαλος και πολιτικός. Η ποιητική του συλλογή “Μοιρόγραφτο” είναι η πρώτη με το όνομά του, επειδή πιστεύει ότι, αφενός ήρθησαν όλοι οι λόγοι της σύγχυσης για “διπλή ταυτότητα” και, αφετέρου, έφτασε η ώρα της δημόσιας αφήγησης/εξομολόγησης τόσων βιωμάτων και προκλήσεων.
Τεχνο-α-λογία.
Τον τεχνο-α-λογικό επισκέπτη
τον φιλέψαμε καφέ και κουλουράκι
μιλήσαμε ώρες μαζί του
για τον γαλαξία των κλώνων
αλλά διστάσαμε να τον ρωτήσουμε
για τη μάνα του και την αδελφή του
που ζουν χώρια
σε άλλες συχνότητες
για τους παιδικούς του φίλους
που δεν βρίσκει κανένα λόγο να τους συναντήσει.
Φοβισμένοι και μοναχικοί υπερήρωες
αφού τα ψυχικά ισοδύναμα
του αδιάφορου κυβερνοχώρου δεν έχουνε ακόμη εντοπιστεί,
ισόθεοι του Χάους
που αλόγιστα μηχανεύονται την κατασκευή
ενός νέου γενναίου κόσμου
(κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν ποιανού;)
αποφεύγοντας να μελετήσουν
την περατότητα της τροχιάς των σωμάτων
και τη ματαιότητα των κύκλων της Ζωής.
Γιάννης Πανούσης, Μοιρόγραφτο, εκδ. Ι.Σιδέρης, Αθήνα 2018
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ 1 (μονάδες 20)
Ποια είναι η σχέση της τεχνολογίας με την εκπαίδευση σύμφωνα με τον συγγραφέα του Κειμένου 1; (50-60 λέξεις)
Μονάδες 20
ΘΕΜΑ 2 (μονάδες 35)
Ερώτημα 1ο (μονάδες 15)
Ποια είναι η βασική θέση που διατυπώνει ο συγγραφέας του Κειμένου 2 (μονάδες 4) και ποια, κατά την άποψή σου, η πρόθεσή του, ο σκοπός για τον οποίο έγραψε το κείμενο (μονάδες 6); Πιστεύεις ότι ο τρόπος με τον οποίο οργανώνει το κείμενό του εξυπηρετεί την πρόθεσή του αυτή; (μονάδες 5)
Μονάδες 15
Ερώτημα 2ο (μονάδες 10)
α. Να περιγράψεις τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται νοηματικά οι τρεις πρώτες παράγραφοι του
Κειμένου 2 (μονάδες 6)
β. Στην 1η παράγραφο της τοποθέτησής του (Κείμενο 1) ο Νόαμ Τσόμσκι δίνει μια αναλογία. Ποια είναι τα μέλη της (μονάδες 2) και τι θέλει με αυτήν να τονίσει (μονάδες 2);
Μονάδες 10
Ερώτημα 3ο (μονάδες 10)
Να αντικαταστήσεις τις υπογραμμισμένες λέξεις στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 2 με άλλες συνώνυμες λέξεις ή φράσεις που θα μετατρέψουν τον λόγο από μεταφορικό σε κυριολεκτικό (μονάδες
5). Ποια αλλαγή παρατηρείς στην πρόθεση του συγγραφέα (μονάδες 5);
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ 3 (μονάδες 15)
Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σου, το βασικό ερώτημα που θέτει το ποίημα; Να στηρίξεις την ερμηνεία σου σε (3) κειμενικούς δείκτες. Ποιες σκέψεις σου γεννιούνται μετά την ανάγνωση του ποιήματος;
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 30)
Σ’ ένα άρθρο σας που θα δημοσιευθεί σε περιοδικό τεχνολογίας να αναφερθείτε στη σημαντική συμβολή των νέων επιστημονικών και τεχνολογικών ανακαλύψεων στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του ανθρώπου αλλά και την πρόοδο της κοινωνίας σε όλους τους τομείς. Ποια ηθικά εφόδια πρέπει να διαθέτει ο επιστήμονας ώστε τα επιτεύγματά του να αποβαίνουν ωφέλιμα για την ανθρωπότητα; (350-400 λέξεις).
Μονάδες 30
