Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Γ´ Λυκείου: Ατομικισμός, Μαζοποίηση και Μοναξιά(Κριτήριο αξιολόγησης)

Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Γ´ Λυκείου: Ατομικισμός, Μαζοποίηση και Μοναξιά(Κριτήριο αξιολόγησης)

Κείμενο 1

[Ατομικισμός, Μαζοποίηση και Μοναξιά]

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί απόσπασμα, διασκευασμένο για τις ανάγκες της εξέτασης, από το άρθρο του Ι. Ν. Μαρκόπουλου που δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο https://www.efsyn.gr, στις 21.11.2017.

 

Μέσα σε ένα σκηνικό παγκόσμιας ιδεολογικής σύγχυσης και κοινωνικής και οικονομικής ανασφάλειας, ο σύγχρονος άνθρωπος ψάχνει να βρει τον δρόμο του, συχνά παλεύοντας μεταξύ της Σκύλλας του εγωπαθούς και αντικοινωνικού ατομικισμού και της Χάρυβδης του πλήρους αφανισμού του μέσα στον απρόσωπο χυλό μιας παγκοσμιοποιημένης εξουσιαστικής υπερδομής, που άλλοτε του αφήνει λάσκα το χαλινάρι και άλλοτε του δείχνει το εξουσιαστικό ολοκληρωτικό της πρόσωπο.

Στον δρόμο αυτό οι οδοδείκτες, ανεπαρκείς και «πειραγμένοι», συχνά εκπέμπουν νεφελώδη, δυσανάγνωστα και παραπειστικά σήματα, που δρουν αποπροσανατολιστικά και επιτείνουν τη σύγχυση.

Στην επίταση της σύγχυσης συμβάλλουν επίσης πολλά ΜΜΕ, με τις εσκεμμένα ψευδείς ειδήσεις τους, ο τεράστιος και δύσκολα διαχωρίσιμος, αξιολογικά, όγκος της διαθέσιμης πληροφορίας, αλλά και μια εκπαίδευση, δίχως παιδεία, που είναι καθαρά χρηστική και αγοραία, και –εκτός από την επαγγελματική της στοχοθεσία– σίγουρα δεν αποβλέπει και σε μια ουσιαστική εσωτερική καλλιέργεια του ανθρώπου.

Είναι, ωστόσο, πολύ ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι τόσο το ρεύμα του ατομικισμού όσο και αυτό της μαζοποίησης συμβάλλουν το ίδιο καταστροφικά στην αποσύνδεση του ατόμου από μια κοινωνία των πολιτών.

Στην ταχυκουλτούρα της σύγχρονης κοινωνίας –με την ερεθιστική παρουσία του όλο και πιο γρήγορου και πληθωρικού διαδικτύου, την τάχιστη επικοινωνία, τις εύκολες όσο και επιφανειακές ανθρώπινες σχέσεις, την πολυδιάσπαση και τον αποπροσανατολισμό, αλλά και την καταπιεστική επιθυμία για την άμεση ικανοποίηση ανούσιων αναγκών, που διαρκώς και τεχνηέντως μας επιβάλλονται– ο άνθρωπος αδυνατεί να συναντηθεί αναστοχαστικά, ακόμη και με τον ίδιο του τον εαυτό, σε έναν δρόμο της δημιουργικής αυτογνωσίας, της φρόνησης, της σωφροσύνης και της μεσότητας.

Ενόσω λοιπόν ο άνθρωπος θα βρίσκεται μακριά από τον μέσο δρόμο της αυτογνωσίας, αλλά και της κοινωνικής ευαισθησίας και της ισότιμης και αλληλέγγυας κοινωνικής του συμμετοχής, είτε αυτοεγκλωβισμένος στην αντιπαραγωγική και μοναχική αυταρέσκεια του ατομικισμού του, από τη μια μεριά, είτε στην ισοπεδωτικά οργανωμένη μαζοποίηση και ομογενοποίησή του, στο επικυρίαρχο ρεύμα της παγκοσμιοποίησης, από την άλλη, θα αισθάνεται πάντοτε την αβάσταχτη μοναξιά της ύπαρξής του.

 

Κείμενο 2

[Ο αιώνας μας]

Το κείμενο που ακολουθεί είναι συντομευμένο απόσπασμα από το έργο του Umberto Eco, «Σηµειώµατα», που εκδόθηκε το 1990, εκδοτικός Οργανισμός Θεσσαλονίκης.

 

Ένας αιώνας μπορεί να αξιολογηθεί µε βάση την απόσταση που υπάρχει ανάµεσα στο σύστημα αξιών και την καθημερινή του εφαρμογή. Όπως είναι γνωστό, η υποκρισία βρίσκεται ανάμεσα στη θεωρητική αναγνώριση των αξιών και στην καταστρατήγησή τους. Ε, λοιπόν, ο δικός µας αιώνας υπήρξε ίσως λιγότερο υποκριτής από τους άλλους. Διακήρυξε κάποιους κανόνες συμβίωσης, σίγουρα τους παραβίασε, δέχθηκε όμως και δέχεται να δικάζονται δημοσίως οι παραβάτες. Αυτό μπορεί να µην εμπόδισε την επανάληψη των παραβάσεων, είχε όμως κάποιες επιπτώσεις στην καθημερινή µας συμπεριφορά και στη δυνατότητα (που έχουν πολλοί και σίγουρα οι πολίτες του δυτικού κόσμου) να ζούμε περισσότερο καιρό χωρίς να γινόμαστε θύματα ποικίλων αυθαιρεσιών.

Εγώ σήμερα έχω την απαίτηση να κυκλοφορώ ελεύθερα στο δρόμο να µη µε σκοτώσει κάποιος που θέλει να περάσει από δεξιά στο ίδιο µ’ εμένα πεζοδρόμιο και τα παιδιά µου να µην τιμωρηθούν µε ραβδισμό, για να δοθεί ένα ψυχολογικό μάθημα στον γιο του δούκα.

Μια και προσπαθούμε να βρούμε τα καλά, θα πρέπει να προσθέσουμε ότι στον αιώνα µας, περισσότερο απ’ ό, τι σ’ όλους τους άλλους, φροντίσαμε να μεγαλώσει η διάρκεια της ανθρώπινης ζωής. Βέβαια, περιμένω από κάποιον να καταγράψει όλες τις περιπτώσεις καρκίνου που οφείλονται στη μόλυνση της ατμόσφαιρας. Τρομάζω, γιατί θα μπορούσε να τύχει και σε µένα, δεν ξεχνάω όμως τα εκατομμύρια των γυναικών που πέθαιναν στη γέννα μέχρι που ο δόκτωρ Semmel Weiss έπεισε τις μαμές ότι ήταν αρκετό να απολυμαίνουν τα χέρια τους. Από τότε δεν πέρασαν ούτε εκατό πενήντα χρόνια. Προηγουμένως, όμως, επί χιλιετίες, οι γυναίκες πέθαιναν από τον «πυρετό της λεχώνας» σαν τις µύγες.

Γενικά σήμερα πιστεύουμε ότι δεν πρέπει να σκοτώνουμε όσους σκέφτονται διαφορετικά, ότι όποιος έχει διαφορετική θρησκεία απ’ τη δική µας δεν είναι βάρβαρος ή εγκληματίας, αλλά κάποιος που μορφώθηκε διαφορετικά. Και δεν έχει σημασία αν συνεχίζουμε να αυθαιρετούμε: όλα αυτά η κοινή συνείδηση τα θεωρεί εγκλήματα και σίγουρα διαπράττονται µε λιγότερο θάρρος και χωρίς να ισχυριζόσαστε ότι αποτελούν δικαίωμά µας.

 

Κείμενο 3

Οι καλές μέρες

Το ποίημα είναι του Μίμη Σουλιώτη από την ποιητική συλλογή του «Παλιές ηλικίες», εκδόσεις Ερμής, 2002.

 

Οι μέρες της ευτυχίας πέρασαν

και δεν το ξέραμε,

στο εξής πρέπει να ευτυχήσουμε στη δυστυχία,

να την κάνουμε να μπάζει από ευτυχία,

να της μοιάζει

σαν η καλύτερή της εφεδρεία.

 

ΘΕΜΑΤΑ

 

ΘΕΜΑ 1 (μονάδες 20)

Να αποδώσετε περιληπτικά σε 60 περίπου λέξεις τα θετικά στοιχεία του σύγχρονου αιώνα που επισημαίνει ο Umberto Eco στο Κείμενο 2

Μονάδες 20

ΘΕΜΑ 2 (μονάδες 35)

 

Ερώτημα 1^o  (μονάδες 15)

Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση το Κείμενο 1, τις παρακάτω περιόδους λόγου, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο, τη λέξη Σωστό ή Λάθος (χωρίς αναφορά σε χωρία του κειμένου):

1. Ο συγγραφέας του Κειμένου 1 θεωρεί ότι τα Μ.Μ.Ε. συμβάλλουν θετικά στην καλλιέργεια και τον προσανατολισμό του σύγχρονου ανθρώπου.
2. Σύμφωνα με το Κείμενο 1, τόσο ο ατομικισμός όσο και η μαζοποίηση οδηγούν τον άνθρωπο στην αποξένωση και τη μοναξιά.
3. Ο Umberto Eco στο Κείμενο 2 υποστηρίζει ότι ο αιώνας μας είναι πιο υποκριτικός από τους προηγούμενους, επειδή παραβιάζει συχνά τις αξίες που διακηρύσσει.
4. Στο Κείμενο 2 αναφέρεται πως η πρόοδος της ιατρικής συνέβαλε καθοριστικά στη μείωση της θνησιμότητας των γυναικών κατά τον τοκετό.
5. Ο συγγραφέας του Κειμένου 2 υποστηρίζει ότι στη σύγχρονη εποχή θεωρείται αποδεκτό να σκοτώνουμε όσους σκέφτονται διαφορετικά, αρκεί να έχουμε θρησκευτικούς λόγους.

 

Εναλλακτικά

Ποια είναι η βασική θέση που διατυπώνει ο συγγραφέας του Κειμένου 2 (μονάδες 4) και ποια, κατά τη γνώμη σου η πρόθεσή του, ο σκοπός για τον οποίο έγραψε το κείμενο (μονάδες 6); Πιστεύεις ότι ο τρόπος που οργανώνει το κείμενό του εξυπηρετεί την πρόθεσή του αυτή (μονάδες 5);

Μονάδες 15

Ερώτημα 2^ο  (μονάδες 10)

α. Ποιο ρηματικό πρόσωπο κυριαρχεί στο Κείμενο 1 (μονάδες 2); Να αιτιολογήσεις τη χρήση του με βάση την πρόθεση του συγγραφέα (μονάδες 3).

β. Να εντοπίσεις τρία παραδείγματα συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας στο Κείμενο 1  (μονάδες 3) και να εξηγήσεις την επικοινωνιακή τους λειτουργία (μονάδες 2).

Μονάδες 10

Ερώτημα 3^ο  (μονάδες 10)

Ποια στάση τηρούν οι συγγραφείς των Κειμένων 1 και 2 απέναντι στις προκλήσεις και τα προβλήματα της σύγχρονης εποχής; Να εκθέσεις την άποψή σου σε 60-70 λέξεις.

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ 3 (μονάδες 15)

Αξιοποιώντας τρία στοιχεία του Κειμένου 3 να αναφερθείς στη συναισθηματική κατάσταση στην οποία, κατά τη γνώμη σου, βρίσκεται το ποιητικό υποκείμενο του Κειμένου 3. Ποιες σκέψεις και συναισθήματα σου δημιουργούνται από την ανάγνωση του ποιήματος (150-200 λέξεις);

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 30)

Ο συγγραφέα του Κειμένου 1 υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος «αφανίζεται μέσα στον απρόσωπο χυλό μιας παγκοσμιοποιημένης εξουσιαστικής υπερδομής». Εσείς συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τη θέση αυτή; Με ποιους τρόπους μπορεί το άτομο να αντισταθεί σε αυτή την τάση και να διατηρήσει την προσωπικότητα και τις αξίες του; Αξιοποιώντας δημιουργικά τα κείμενα αναφοράς (Κείμενα 1 και 2), να υποστηρίξετε τη γνώμη σας σε ένα κείμενο 350 λέξεων, το οποίο θα έχει τη μορφή άρθρου που θα δημοσιευθεί στο περιοδικό του σχολείου σας.

Μονάδες 30

 

«Το/τα θέμα/τα προέρχεται και αντλήθηκε/αν από την πλατφόρμα της Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας που αναπτύχθηκε (MIS5070818-Tράπεζα θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Γενικό Λύκειο-ΕΠΑΛ) και είναι διαδικτυακά στο δικτυακό τόπο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) στη διεύθυνση (http://iep.edu.gr/el/trapeza-thematon-arxiki-selida)».