Του Νίκου Τσούλια
Το εκπαιδευτικό κίνημα στη χώρα μας έχει συνδέσει τους αγώνες του με θεμελιακά δημοκρατικά και κοινωνικά δικαιώματα αλλά και με την ευρύτερη προσπάθεια των εργαζομένων για προοδευτικές εξελίξεις στο δημόσιο βίο. Έχει συνδεθεί με τους μεγάλους στόχους του κοινωνικού χώρου για γλωσσική μεταρρύθμιση (παλιότερα), για το ιστορικό και πάντα επίκαιρο αίτημα «15% των δαπανών του προϋπολογισμού για την παιδεία», για μαζικοποίηση της εκπαίδευσης, για εκδημοκρατισμό του εκπαιδευτικού συστήματος, για να γίνει απτή πραγματικότητα η Δημόσια Δωρεάν Παιδεία και να μορφώνονται οι νέοι χωρίς διακρίσεις και «εμπόδια».
Σήμερα μαζί με όλο αυτό το πολιτικό φορτίο και την κοινωνική δυναμική βρίσκεται μπροστά σε νέες προκλήσεις. Οι εποχές μας και κυρίως οι μελλοντικές εξελίξεις καθίστανται όλο και πιο γνωσιοκεντρικές. Η έκρηξη στην ποσότητα και πρωτίστως στην «ποιότητα» της γνώσης αναδιατάσσει το παραγωγικό και κοινωνικό εποικοδόμημα. Ο άνθρωπος θα συνάπτεται με τις εκπαιδευτικές και μορφωτικές λειτουργίες σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του και όχι με κάποιο μικρό μέρος της παραδοσιακής σχολικής διάστασης.
Τα υλικά αγαθά, η αγορά, η κατανάλωση γνωρίζουν μια εντυπωσιακή αναδόμηση που συγκροτείται με βάση το καινούργιο ποιόν της γνώσης, ένα ποιόν βαθιά μετασχηματιστικό στον κόσμο της ύλης, έμβιας και άβιας. Όλες οι επιστημονικές περιοχές αλλάζουν τα σχήματά τους και ανιχνεύουν νέα είδωλα του εαυτού μας και του κόσμου. Δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστούμε πως η σύγχρονη ιστορία μας επαναδιατυπώνεται με βάση τα νέα εντυπωσιακά τεχνολογικά ευρήματα της πληροφορικής, της νανομηχανικής, της βιοτεχνολογίας και τείνει να προσδιορίσει μια νέα υφή της ανθρωπολογίας μας.
Η συγκρότηση της γνώσης, λοιπόν, και κατ’ επέκταση η διαμόρφωση του στερεώματος της παιδείας βρίσκονται υπό την επήρρεια πρωτόλειων δεδομένων και απροσέγγιστων μεθοδολογικών εργαλείων. Το εκπαιδευτικό κίνημα, ως εκ τούτου, είναι μορφωτικό ρεύμα που συναρθρώνει θεμελιακά δημοκρατικά στοιχεία αρτιωμένης συμμετοχής του σημερινού πολίτη στο πολιτισμικό γίγνεσθαι. Όσο οι άνθρωποι δεν κατανοούν τους νέους χώρους της γνώσης και η μόρφωσή τους δεν είναι υπόθεση και αντίληψη ζωής τόσο θα βαθαίνει το έλλειμμα δημοκρατίας και η κοινωνία θα χάνει το πραγματικό της νόημά, αφού η δόμησή της θα γίνεται στη βάση της οργανικής λειτουργίας ενός στείρου καταμερισμού εργασίας και μιας οικονομικής συγκρότησης συμφερόντων.
Με την υποχώρηση (προφανώς συγκυριακή γιατί τα μεγάλα προβλήματα της ανθρωπότητας συνεχώς οξύνονται) των μεγάλων ιδεολογιών, τα κοινωνικά κινήματα (άρα και το εκπαιδευτικό) αναγκαστικά πρέπει να ανασυγκροτηθούν. Η παρέμβασή τους δεν μπορεί πλέον να οριοθετηθεί στην άσκηση ενός γενικού πολιτικού λόγου και στη διαμόρφωση μιας θεωρητικής – διακηρυκτικής αντίληψης.
Οφείλουν να ασκούν πολιτική τόσο στο μακρο – κοινωνιολογικό επίπεδο της θεσμικής εκπαίδευσης όσο και στο μικρο – κοινωνιολογικό περιβάλλον του σχολείου. Οφείλουν να δίνουν συγκροτημένες και εξειδικευμένες απαντήσεις στα σύγχρονα και στα καινούργια ζητήματα της μόρφωσης. Οφείλουν να προσεγγίζουν τους χρήστες της μάθησης (φοιτητές, μαθητές, σπουδαστές) ως πολίτες με αυξημένα δικαιώματα αλλά και ως ανθρώπους με ιδιαίτερες ευαισθησίες, με έντονη συναισθηματική καλλιέργεια, με αγωνία για το μέλλον τους, ως ξεχωριστές προσωπικότητες και όχι ως μονάδες μιας σωρευτικής και αθροιστικής «μάζας».
Η προσωπική αυτονομία του μαθητή και του φοιτητή είναι πρώτιστο και θεμελιακό στοιχείο που σαφώς προηγείται από τη θεσμική παρέμβαση της εκπαίδευσης, της μεταβίβασης της πολιτιστικής κληρονομιάς στη νέα γενιά. Η διαμόρφωση της ολοκληρωμένης προσωπικότητας του εκκολαπτόμενου πολίτη είναι πρώτιστο μέλημα ψυχοπαιδαγωγικής λειτουργίας της γνώσης και δεν έπεται της διαδικασίας μάθησης των γνωστικών αντικειμένων.
Οι σύγχρονοι μελετητές της εκπαίδευσης θεωρούν το σύστημα της εκπαίδευσης ως ένα «πολύ πολύπλοκο και θορυβώδες» εποικοδόμημα, από συστημική προσέγγιση. Και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η εκπαίδευση αποτελεί το πιο ζωντανό και το πιο δημιουργικό μέρος μιας κοινωνίας, μιας κοινωνίας που επιθυμεί και να μεταβιβάσει το πολιτισμικό φορτίο από γενιά σε γενιά αλλά και να ανιχνεύσει το μέλλον ή πιο ορθά να δημιουργήσει το μέλλον.
- Αρθρογραφία: Κριτική θεώρηση
- Ακολουθήστε τη σελίδα μας στο facebook Φιλολογικός Ιστότοπος για να ενημερώνεστε για όλα τα εκπαιδευτικά θέματα.
