Του Δημήτρη Χρυσόπουλου, Φιλόλογου – Ιστορικού
Η ηθική στην εκπαιδευτική διαδικασία
Στις μέρες μας η ηθική περνά κρίση. Οι αιτίες πολλές και διαφορετικές: Η πολιτική και οικονομική κατάσταση στον παγκόσμιο χάρτη, ο πόλεμος (κυρίως οικονομικός) και η σκληρότητά του που μετατρέπει τους ανθρώπους σε φοβισμένα πλάσματα που πρέπει να επιβιώσουν. Τα πρότυπα ζωής που στηρίζονται στην ομορφιά και όχι στο πνεύμα, η μισαλλοδοξία και ο «ωχαδερφισμός» που επικρατείγύρω μας, η αδιαφορία των κοινωνιών που σημαίνει αδιαφορία των ανθρώπων που την απαρτίζουν, οδηγούν σε μια συμπεριφορά που έχει εξοβελίσει την ηθική έξω από τη ζωή όλων μας.Πλέον δεν γνωρίζουμε τι σημαίνουν αρχές και αρετές ή και να το γνωρίζουμε, σε έναν κόσμο που έχει μάθει να λειτουργεί με βάση άλλες αξίες,η ηθική δεν έχει θέση και έτσι συνεχώς η ανθρωπότητα χάνει αυτά που την ξεχωρίζουν από τα άλλα έμβια όντα του πλανήτη μας…
Με την ηθική ασχολήθηκαν πολλές επιστήμες κυρίως όμως υπήρξε αντικείμενο της φιλοσοφίας. Κλάδος της φιλοσοφίας που ασχολείται με τη θεωρητική θεμελίωση των πράξεων του ανθρώπου, τόσο για τον εαυτό του όσο και για τους άλλους. Δεν θα μπω σ’ αυτόν τον απέραντο χώρο, θα πω όμως ότι για την πηγή της ηθικότητας κυριαρχούν δύο θεωρίες. Η έμφυτη θεωρία, κατά την οποία ο άνθρωπος έχει εκ φύσεωςτην ικανότητα να διακρίνει το καλό από το κακό, και η εμπειρική θεωρία κατά την οποία η ηθικότητα είναι επιγέννημα της εμπειρίας και διαμορφώνεται εξελικτικά με την επίδραση του περιβάλλοντος. Η χριστιανική άποψη συνδυάζει και τις δύο. Αφού ο άνθρωπος είναι «κατ’ εικόνα Θεού», έχει τη δυνατότητα με την αγωγή να πετύχει τη θεία χάρη και την ηθική τελείωση. Με απλά λόγια, ηθική είναι η συμμόρφωση σε επιταγές αξιολογικής κλίμακας που διαμορφώνεται στην κοινωνική διεργασία από την φυσική τάση του ανθρώπου να προσεγγίσει το ωραίο, το δίκαιο, το ορθό.
Για να υπάρξει ηθική όμως θα πρέπει και να διδαχθεί, να γίνει βίωμα ώστε στη συνέχεια να φτάσει στην τελείωσή της μέσω των ηθικών πράξεων… Σήμερα όμως, λόγω των συχνά παρουσιαζόμενων παραβατικών συμπεριφορών, η διδασκαλία της ηθικής τόσο στα σχολεία, όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον είναι επιβεβλημένη. Η αντιμετώπιση αυτών των συμπεριφορών θεωρείται ότι μπορεί να γίνει καλύτερα στην αναπτυξιακή περίοδο του ατόμου, δηλαδή στη σχολική περίοδο. Αυτοί που πιστεύεται ότι μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της ηθικής ανάπτυξης των νέων είναι τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι γονείς. Έτσι, εκτός των άλλων ως μια πτυχή στον ρόλο και των δύο προβάλλει και η ηθική εκπαίδευση των παιδιών. Προκειμένου ο εκπαιδευτικός και ο γονέας να μπορούν να είναι αποτελεσματικοί και σε αυτόν τον ρόλο πρέπει να είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι. Αυτή η προετοιμασία πρέπει να στοχεύει στην προσωπική βελτίωση της ηθικής τους ανάπτυξης, και στην παροχή γνώσης σχετικά με τους τρόπους που συμβάλλουν στην ηθική εκπαίδευση των νέων.
Το ήθος και η ηθική καθορίζεται από τους κυρίαρχους κοινωνικούς όρους κάθε εποχής· επομένως το ήθος κάθε ατόμου είναι ετεροκαθοριζόμενο· εξάλλου ενδεχόμενος αυτοκαθορισμός του ήθους κατά απόλυτο τρόπο κινδυνεύει να δημιουργήσει ένα αντικοινωνικό άτομο.Αν συμφωνήσουμε λοιπόν ότι το ήθος δεν μπορεί να ορισθεί κατά απόλυτο τρόπο, κι αν δεχτούμε ότι η εποχή μας διακρίνεται για την ανοχή ως προς τις συμπεριφορές των πολιτών, τότε και το ήθος το οποίο χρεώνεται να αναπλάσει η εκπαίδευση, και φυσικάο εκπαιδευτικός, οφείλει να καλύπτει ένα ευρύ φάσμα κανόνων και συμπεριφορών. Η εκπαιδευτική διαδικασία και ο εκπαιδευτικός καλείται να τροφοδοτήσει την κοινωνία με ηθικούς πολίτες, καιεπομένωςνα καλύψει το εύρος των ηθικώνκανόνων τους οποίους ανέχεται η κοινωνία και οι οποίοι συγκροτούν τον ιστό της κοινωνικής συμπεριφοράς.
Αναντίρρητα, λοιπόν, είναι αναγκαία η προσαρμογή των τρόπων διδασκαλίας έτσι ώστενα μάθουμε στους μαθητές μας να συνεργάζονται.Στο πλαίσιο λοιπόν αυτό μία λύση στο πρόβλημα θα έδινε η διδασκαλία με παιγνιώδεις τρόπους ώστε να μάθουν να σέβονται τις επιλογές του άλλου και ότι η ελευθερία τουςσταματά εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου. Επιπλέον η συμμετοχή σαν τάξη σε κοινωνικές δράσεις, η συζήτηση για θέματα της καθημερινότητας, η δική μας υπευθυνότητα και κριτική πράξεων που παραβιάζουν δικαιώματα, η οριοθέτηση κανόνων συμπεριφοράς, η έμπρακτη απόδειξη αλληλεγγύης προς τους άλλους μέσα από πράξεις συνυπευθυνότητας όλης της τάξης (συμπεριλαμβανομένου και του εκπαιδευτικού), η σοβαρότητακαι η υπευθυνότητα με την οποία εκτελούμε εμείς οι ίδιοι τα δικά μας καθήκοντα καιυποχρεώσεις, μπορεί να οδηγήσουντους μαθητές στην ηθική σκέψη καινα βοηθήσουμε έτσι ώστε νακάνουμε όλοι μαζί έναμικρό βήμα με στόχονα ξεπεράσουμε τηνηθική κρίσης που ταλανίζει την κοινωνία μας.
Συμπερασματικά η ηθική στην εκπαίδευση υπάρχει όσο υπάρχει η πρόθεση να διαμορφωθούν μέσα από αυτήν άνθρωποι ανεξάρτητοι, έτοιμοι να αντισταθούν στην κοινωνική και πολιτιστική αλλοτρίωση, έτοιμοι να στηρίξουν την κοινωνία τους, όσο υπάρχουν εκπαιδευτικοί που σέβονται τις αρχές τους, που σέβονται τους μαθητές τους και απαντούν με ειλικρίνεια στα ερωτήματά τους. Η ηθική του επαγγέλματός μας απαιτεί ο ρόλος του δασκάλου να είναι σαφώς διακριτός μέσα στην ομάδα, όπως και ο ρόλος κάθε μέλους της ομάδας. Χρέος του εκπαιδευτικού είναι να φέρει στο κέντρο του ενδιαφέροντος κατά την εκπαιδευτική διαδικασία, αφενός μεν το γνωστικό πεδίο που οφείλει να μεταδώσει στους μαθητές και αφετέρου την προσωπικότητα του κάθε μαθητή.
Εύχομαι ολόψυχα σε όλους Καλό Πάσχα, με υγεία, ευημερία και δημιουργικότητα!!!
