Θέματα 2021 – Νέα Ελληνικά – ΕΠΑΛ
Ενδεικτικές απαντήσεις για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας/Λογοτεχνίας ΕΠΑΛ
Α1α.
Με αφορμή την περίπτωση της Γιαπωνέζας τενίστριας Οσάκα που αποχώρησε από τους αγώνες επικαλούμενη κατάθλιψη, όταν ένιωσε να συνθλίβεται από το βάρος της επιτυχίας, ο αρθρογράφος προβληματίζεται για τον τρόπο που αντιμετωπίζονται οι μεγάλοι αθλητές σήμερα, για το πόσο απάνθρωπη έχει γίνει η επιτυχία και για την πειθαρχία και αυτοματοποίηση που μετατρέπει τους αθλητές σε «προϊόντα» που πρέπει να αποδίδουν, χωρίς να υπολογίζονται οι ανθρώπινες ανάγκες για προσωπικό χρόνο και συναίσθημα. (71 λέξεις)
Α1β.
Στις δύο τελευταίες παραγράφους του κειμένου πράγματι ο αρθρογράφος καταφεύγει στην επίκληση στο συναίσθημα, αξιοποιώντας τα ακόλουθα μέσα πειθούς, από τα οποία κάθε υποψήφιος ή υποψήφια καλείται εκ της εκφωνήσεως να αναγνωρίσει ΜΟΝΟ δύο (2).
Λέξεις συναισθηματικά φορτισμένες: επιτυχία απάνθρωπη … «ρομποτοποίηση» νέου αθλητή … χωρίς συναισθήματα … στρατιωτική πειθαρχία … αυτοματοποίηση … σκοτεινές πλευρές πρωταθλητισμού … άηχη αλλά δυνατή «κραυγή»
Ειρωνεία: «Ο πρωταθλητισμός είναι για τους δυνατούς»
Σαρκασμός: γιατί για νέους ανθρώπους μιλάμε
Χιούμορ: [στις δύο τελευταίες παραγράφους δεν διαπιστώθηκε χωρίο χιουμοριστικό]
Υπερβολή: Μήπως η λάμψη απαιτεί τη «ρομποτοποίηση» κάθε νέου αθλητή … χωρίς συναισθήματα, αλλά με στρατιωτική πειθαρχία και αυτοματοποίηση;
Μεταφορά: λάμψη … «ρομποτοποίηση» … αυτοματοποίηση … στην επιφάνεια … σκοτεινές πλευρές … δυνατή «κραυγή»
Ρητορικά ερωτήματα: Τελικά, μήπως η επιτυχία έχει γίνει απάνθρωπη; Μήπως η λάμψη απαιτεί τη «ρομποτοποίηση» κάθε νέου αθλητή … χωρίς συναισθήματα, αλλά με στρατιωτική πειθαρχία και αυτοματοποίηση;
A2α.
«ειδικούς»: τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται, για να δηλώσουν την ειρωνεία
«προϊόν»: τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται, για να δηλώσουν μια μεταφορική χρήση της λέξης
Α2β.
αποχώρησε: αποσύρθηκε
κυρώσεις: ποινές
προσωπικό: ατομικό
Α3.
Το τίμημα της επιτυχίας
Δόξα, λάμψη, δημοφιλία, επιτυχίες, πλούτος και παγκόσμιος θαυμασμός συνθέτουν την εικόνα της καθημερινότητας όλων των μεγάλων αστέρων του επαγγελματικού και εμπορικού αθλητισμού σήμερα. Αυτή τουλάχιστον είναι η επιφάνεια που προβάλλεται στα μέσα ενημέρωσης και το διαδίκτυο. Πίσω όμως από το «φαίνεσθαι» υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος. Η λιγότερο ευχάριστη και περισσότερο άγνωστη στο ευρύ και αμύητο κοινό. Η όψη της σκληρής δουλειάς και των θυσιών που απαιτούνται, για να φτάσει ένας υπεραθλητής ή πρωταθλητής στο αγωνιστικό επίπεδο που βρίσκεται σήμερα.
Δεν έχουν τελειωμό οι δυσκολίες για τον ταλαντούχο αθλητή που ονειρεύεται να πετύχει και να καταξιωθεί στο άθλημα που αγαπά. Ο δρόμος δεν είναι εύκολος. Είναι γεμάτος με εμπόδια και τρικλοποδιές, γεμάτος με ατυχίες και διλήμματα. Διότι η αθλητική επιτυχία δεν προϋποθέτει μόνο τη φυσική κλίση στην άθληση. Προϋποθέτει πολύωρη καθημερινή και επίπονη αγωνιστική δραστηριότητα, υπέρ του δέοντος σωματική καταπόνηση, ψυχική δύναμη και στήριξη που σπάνια υπάρχει διαθέσιμη, μεγάλη υπομονή, επιμονή και πίστη στον στόχο, αντοχή σωματική και συναισθηματική, πρόγραμμα, οργάνωση, την αναγκαία οικονομική βοήθεια που απαιτούν τα περισσότερα αθλήματα και βέβαια τύχη. Πολλή και καλή τύχη.
Διότι στην πορεία της διαδρομής του ο φιλόδοξος αθλητής, για να φτάσει στην κορυφή, χρειάζεται να διαθέτει καλή τύχη. Αλλά και την ικανότητα να λαμβάνει σωστές αποφάσεις τις πιο κρίσιμες στιγμές. Όταν η επιτυχία από την αποτυχία κρίνεται στο μοναδικό σφάλμα της τελευταίας φάσης ή στην τελική επιλογή της προσπάθειας. Ή όταν η πίεση του αποτελέσματος και της επιτυχίας, πίεση που ασκείται από τα μέσα ενημέρωσης, τους χορηγούς, τις επαγγελματικές απαιτήσεις των συλλόγων και βέβαια το φίλαθλο κοινό (τους «πελάτες» των επαγγελματικών συλλόγων), γίνεται καταπίεση που οδηγεί τον αθλητή στον πειρασμό των, νόμιμων ή παράνομων, αναβολικών. Χώρια το άγχος και την ψυχική αναστάτωση, τις αγωνίες, τις απογοητεύσεις, τον φόβο του τραυματισμού και τα ηθικά ζητήματα που εγείρει όλη αυτή η πορεία προς την επιτυχία και ο τρόπος που τη διαχειρίζεται κάθε άνθρωπος.
Δεν έχουν τελειωμό οι δυσκολίες και οι προκλήσεις που πρέπει να διαχειριστεί ο αθλητής, για να φτάσει και να διατηρηθεί στην αθλητική επιτυχία. Να πραγματοποιήσει το όνειρό του. Αν βέβαια η πρωτιά στον αθλητισμό αποτελεί θεμιτό αυτοσκοπό. Πράγμα πολύ συζητήσιμο. Αυτό όμως που δεν αμφισβητείται είναι η σύνεση και η ισχυρή ηθική και ψυχική συγκρότηση που πρέπει να διαθέτει ο αθλητής. Προσόντα που αποτελούν ταυτόχρονα βασικές προϋποθέσεις της αθλητικής επιτυχίας αλλά και παράγωγα της ενασχόλησης με τον αθλητισμό. Οφέλη που προσφέρει η άθληση για ολόκληρη τη ζωή.
Β1.
Μια ιστορία αφόρητης μοναξιάς απεικονίζει, τόσο παραστατικά, το ποίημα. Ο αθλητής, απαλλαγμένος από τις δικαιολογίες του παρελθόντος, νιώθει έτοιμος για τη μεγάλη νίκη και την καταξίωση που ονειρεύεται. Ο αγώνας σκληρός και επίπονος. Στο νήμα νιώθει τη στιγμιαία ανακούφιση και γρήγορα γίνεται απογοήτευση. Διότι η συνειδητοποίηση της προσωπικής μοναχικότητας είναι βάρος ολέθριο και οδυνηρό που ακυρώνει και αλλοτριώνει την έμφυτη ομορφιά της προσπάθειας. (63 λέξεις)
Β2α.
Ο εξομολογητικός τόνος του ποιήματος εξασφαλίζεται με την επιλογή γλωσσικών μέσων όπως το πρώτο ενικό πρόσωπο και η επιλογή κατάλληλων λέξεων, φράσεων και σχημάτων λόγου με προσωπικό περιεχόμενο.
Καταρχάς, το πρώτο ενικό πρόσωπο κυριαρχεί στο ποίημα: «μήπως κι επιτέλους κόψω το νήμα … Οι δικαιολογίες μου τέλειωσαν … Έτοιμος για να κόψω πρώτος το νήμα να ξεχρεώσω τη ζωή μου … η καρδιά μου και φεύγω ξέφρενα … Θέλω πολύ να νικήσω σφίγγω τα δόντια … κόβω το νήμα … σφίγγω το νήμα που κρατώ υψώνω τη γροθιά μου και παίρνω οριστικά απόφαση πως είμαι για πάντα μόνος».
Στα σχήματα λόγου ξεχωρίζουν οι μεταφορές με προσωπικό περιεχόμενο και υποκειμενική εστίαση: «κόψω το νήμα … να ξεχρεώσω τη ζωή μου … σταματάει η καρδιά μου … φεύγω ξέφρενα … συσπάσεις στο πρόσωπο … σφίγγω τα δόντια … κόβω το νήμα … σφίγγω το νήμα … υψώνω τη γροθιά».
Στις λέξεις/φράσεις που επιλέγονται μπορούμε να ξεχωρίσουμε το επίρρημα «επιτέλους» που δείχνει την ανυπόμονη αγωνία του αθλητή, την κτητική αντωνυμία στη φράση «η κακή μου φόρμα» που δείχνει την προσωπική ανασφάλεια της απρόοπτης αποτυχίας, το επίθετο «έτοιμος» που δείχνει την αποφασιστικότητα του αθλητή, την υποτακτική «να ξεχρεώσω» που δείχνει το προσωπικό του όνειρο, την κτητική αντωνυμία στη φράση «σταματάει η καρδιά μου» και το επίρρημα «ξέφρενα» δίπλα στο ρήμα «φεύγω» που δείχνουν την ένταση του προσωπικού αγώνα, το ρήμα «θέλω» μέσα στη φράση «θέλω πολύ να νικήσω» που δείχνει το μέγεθος της προσωπικής επιθυμίας, το ρήμα «σφίγγω» που δείχνει τον σωματικό πόνο, το επιφώνημα «και ναι!» (συνοδεύεται από τη ανακουφιστική προσωπική διαπίστωση «κόβω το νήμα») που δείχνει την στιγμιαία ανακούφιση της προσωπικής επιτυχίας και τις οριστικές εγκλίσεις των τελευταίων ρημάτων του ποιήματος (σφίγγω, υψώνω, παίρνω, είμαι) που δείχνουν, με εμφατική επιβεβαίωση, το βάρος της προσωπικής συνειδητοποίησης. Ιδιαίτερα το επίρρημα «οριστικά» και η εμπρόθετη φράση «για πάντα μόνος» αποτυπώνουν, με τον πιο τραγικό τρόπο, το μέγεθος της προσωπικής ακύρωσης που βιώνει ο αθλητής.
Β2β.
Η περιγραφή υπάρχει στο χωρίο «Οι κερκίδες πυκνοκατοικημένες | χρώματα που επευφημούν | άπληστοι θεατές κι αυστηροί». Ασφαλώς για έναν αθλητή η εικόνα ενός κατάμεστου σταδίου αποτελεί επιβεβαίωση της αξίας της προσπάθειάς του. Μια άμεση ένδειξη της σημασίας του αθλητικού γεγονότος που χαρίζει δόξα, τιμή και περηφάνια στους αθλητές που συμμετέχουν. Όμως, από την άλλη, η εικόνα του γεμάτου από φιλάθλους ή οπαδούς σταδίου παράγει και την αίσθηση της τεράστιας ευθύνης, του χρέους και του καθήκοντος απέναντι στον κόσμο που ανυπομονεί να θαυμάσει μεγάλα αθλητικά επιτεύγματα. Το ψυχικό βάρος και η πίεση του άγχους για τους αθλούμενους αποτελούν, ορισμένες φορές, ανασταλτικούς παράγοντες της προσπάθειας, ακόμα και αιτίες αποτυχίας. Η μοναδικότητα της στιγμής παράγει την αίσθηση της επιτακτικότητας. Για τη συντριπτική πλειονότητα των αθλητών η πίεση του «πρέπει» και του «δεν θα έχω άλλη ευκαιρία» δημιουργεί συναισθηματική φόρτιση, τεράστια ένταση που συχνά αλλοτριώνει την προσπάθεια και τον άνθρωπο. Όχι τόσο κατά τη διάρκειά της. Όσο κυρίως πολύ πριν την ημέρα του μεγάλου αγώνα.
Β3.
Έντονη ανυπομονησία, αποφασιστικότητα και προετοιμασμένη ετοιμότητα για την επιτυχία διακρίνονται μέσα στο δοσμένο απόσπασμα. Η στάση του αθλητή αποτελεί τον οδηγό της επιτυχίας στον αθλητισμό και σε πολλούς τομείς της προσωπικής και επαγγελματικής ζωής. Η εσωστρέφεια και ο προσωπικός κατακερματισμός που οφείλεται στα προσχήματα δεν μπορούν να δημιουργήσουν προϋποθέσεις επιτυχίας. Ο φιλόδοξος άνθρωπος, πριν το μεγάλο τόλμημα, οφείλει να διαθέτει αυτογνωσία και αυτοκριτική. Οι δικαιολογίες (άδικοι αφέτες, κακές συνθήκες, κακή φόρμα) δεν έχουν θέση στη διαδρομή της μεγάλης προσπάθειας. Μέσα από τη συνειδητοποίηση της προσωπικής θέσης και, κυριότερα, μέσα από την ανάληψη της κατάλληλης προετοιμασίας (χωρίς φθορές, δεύτερες σκέψεις, φόβους και κρατήματα) παράγεται η αναγκαία ετοιμότητα κάθε αποτελεσματικής προσπάθειας (Έτοιμος…). Εύκολες λύσεις στη ζωή δεν υπάρχουν και, αν υπάρχουν, υπάρχουν μόνο για λίγους και εκλεκτούς. Για τους περισσότερους «κοινούς θνητούς» η επιτυχία είναι το αποτέλεσμα ενός συνδυασμού από ορθές επιλογές, κατάλληλη εκπαίδευση, ποιοτική παιδεία, ήθος, σύνεση, ψυχικές και σωματικές αντοχές και βέβαια συνείδηση κοινωνικής ευθύνης. Πρόκειται για μια «συνταγή» που πράγματι μπορεί να εμπνεύσει και να καθοδηγήσει τους νέους ανθρώπους.
