Του Χρήστου Δούκα
Στην αρχή της κυβερνητικής θητείας ψηφίστηκε «μεταβατικά» και εφαρμόζεται, ο πλήρης διαχωρισμός του Απολυτηρίου του Λυκείου από τις εξετάσεις για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Το σύστημα είναι μια παραλλαγή του παλαιού συστήματος των «δεσμών» (1988-1999). Δημοσιεύματα της εποχής εκείνης, παρουσίαζαν τις εξετάσεις αυτές ως ακτινογραφία της παθογένειας του συστήματος («στιγμιαίες εξετάσεις-διαγωνισμός μια κι έξω», Λύκειο «προθάλαμος των εξετάσεων», «εκδοτήριο απολυτηρίων» κ.ο.κ.).
Ακολούθησε μια έντονη κριτική από την ηγεσία του Υπουργείου για το σύστημα, εκείνο που η ίδια θεσμοθέτησε -διότι είναι «αδιάβλητο αλλά όχι εκπαιδευτικά αξιόπιστο» και γιατί απορροφά το μορφωτικό χαρακτήρα του Λυκείου. Τα σενάρια που διοχετεύονταν για την «ελεύθερη πρόσβαση» κατευθείαν από το Λύκειο, δεν έχουν επαληθευθεί μέχρι τώρα. Αντί αυτών ανακοινώθηκαν οι Πανελλαδικές εις διπλούν, αυτή τη φορά ενταγμένες εντός του Απολυτηρίου.
Ως γνωστόν, οι μεταρρυθμίσεις στις συνθήκες πτώχευσης της χώρας, προβάλλονται περίπου ως συνώνυμο της υπέρβασης της κρίσης. Τι είδους όμως μεταρρυθμίσεις; Τί είναι αυτή η μεταρρύθμιση του εξεταστικού/Λυκείων, «στεγανοποιημένη» στη Γ’ Λυκείου;
Ένας τρόπος να προσεγγίσει κανείς το εκπαιδευτικό πρόβλημα, είναι να αρχίσει από τις εισαγωγικές εξετάσεις ως ένα ρυμουλκό που θα κινήσει το σύστημα προς την ανασυγκρότησή του. Θα ασκήσει εξωτερική πίεση ώστε οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους, σε μια «γραμμή παραγωγής» από πάνω προς τα κάτω (Κι όποιοι έχουν αντιρρήσεις, θα έρθει η βαθμολογία για να συμμορφωθούν ανάλογα). Οι εξωτερικές εξετάσεις είναι μια ισχυρή τεχνολογία εξουσίας-επικοινωνίας στα χέρια εκείνων που την κατέχουν. Δεν είναι όμως από μόνες του ένας οδηγός ανασυγκρότησης, αν δεν συνδεθούν με άλλους εκπαιδευτικούς παράγοντες όπως το είδος και οι σχέσεις της μάθησης, η αύξηση των ικανοτήτων-κινήτρων των σχολείων κ.α. Εξάλλου έχει σημασία το πλαίσιο στο οποίο αναπτύσσονται οι αξιολογικές διαδικασίες. Είναι διαφορετικό αν βασίζονται στο ότι κάθε μαθητής/τρια μπορεί να μάθει με βάση προσπάθειες/ κλίσεις /ενδιαφέροντα/κίνητρα, από το ότι κάποιοι/ες δεν μπορούν να προχωρήσουν λόγω φυσικών παραγόντων, όπως υποστηρίχτηκε πρόσφατα. Τότε όμως οι εξετάσεις αναγορεύονται σε «φρουρό» παγιωμένων ρόλων/ιεραρχιών, σε μια εποχή που οι ανισότητες/αποκλεισμοί πιο εύκολα δημιουργούνται, παρά μπορούν να καταπολεμηθούν.
Μια άλλη, εναλλακτική κατεύθυνση στο εκπαιδευτικό πρόβλημα, είναι η αντιμετώπιση της αξιολόγησης ως στοιχείο της μάθησης. Θεμελιώνεται σε παιδαγωγικές απόψεις οι οποίες φέρνουν την αξιολόγηση στην ίδια πλευρά με τη διδασκαλία-μάθηση για το μαθητή. Εστιάζουν στην αξιολόγηση ως ανατροφοδότηση για το πώς πραγματοποιείται η μάθηση, τί επιτυγχάνεται, πως βελτιώνεται, πώς οι ίδιοι οι εκπαιδευόμενοι κατακτούν τις διαδικασίες αξιολόγησης. Η προσέγγιση καταλήγει σε ένα «σύστημα αξιολόγησης-μάθησης» (αντί αποσπασματικών-ασύνδετων ρυθμίσεων), ένα συνεχές από τις ενδοσχολικές αξιολογήσεις μέχρι τις εξωτερικές εξετάσεις. Με ποικιλία πηγών πληροφόρησης-ανατροφοδότησης ώστε να αξιοποιούνται για ποικιλία χρήσεων/σκοπών. Που χτίζει σταδιακά για όλους ικανότητες-κίνητρα, υψηλότερες προσδοκίες. Αλλά αυτό δεν είναι τίποτα λιγότερο από ένα βαθύ μετασχηματισμό στις εκπαιδευτικές δομές-πρακτικές-σχέσεις, απέναντι σε υποσχέσεις για ένα ανέμελο μεταρρυθμιστικό περίπατο. Ίσως έχουμε περάσει σε μια περίοδο «μετα-αλλαγών» (Μπάουμαν), στην οποία το προέχον δεν είναι οι μεγάλες «αφηγήσεις»/υποσχέσεις, όσο οι τρόποι που συγκεκριμένες αλλαγές αλλάζουν την πραγματική ζωή.
Οι σημερινοί μαθητές/τριες, δεν είναι εκείνοι που τα εκπαιδευτικά συστήματα σχεδίαζαν να διδάσκονται. Ζουν σε μια ξέφρενη ροή πληροφοριών που έφτασε το φυσικό όριο της ταχύτητας του φωτός, συμπυκνώνοντας το πιο σημαντικό ανθρώπινο στοιχείο, το χώρο και το χρόνο της ζωής-όλα είναι σε on-line σύνδεση σε παγκόσμια κλίμακα. Άραγε στον κόσμο αυτό, μέχρι που φτάνει η επιδίωξη να συσσωρεύουμε συνεχώς πληροφορίες σαν ένα είδος κινητών εγκυκλοπαιδειών; Ή, όπως αναφέρει ο Μπόρχες, σαν αναζήτηση ενός «ολοκληρωτικού βιβλίου», ενός «καταλόγου των καταλόγων» που θα ξεκλειδώσει τα μυστικά της ζωής; Ο ίδιος δίνει μια απάντηση στο ερώτημα, υποστηρίζοντας ότι η γνώση είναι «απεριόριστη και περιοδική» σε αναζήτηση «μιας τάξης στον κόσμο». Αν είναι έτσι, τι άλλο σημαίνει στους ψηφιακούς χωροχρόνους, από ένα ταξίδι με εργαλεία πλοήγησης μια δημιουργική-κριτική κατανόηση και (αυτο)αξιολογικές ικανότητες που φωτίζουν διαδρομές στους λαβυρίνθους της ζωής;
Για να ξαναγυρίσουμε στην αξιολόγηση: Αν διατρέξουμε την ιστορία των αξιολογικών συστημάτων, θα διαπιστώσουμε ότι τα ίδια θέματα επανέρχονται σε μια περιοδική κίνηση, όπως σκέφτηκε ο Μπόρχες. Αλλά είναι μια ελικοειδής κίνηση σε διαφορετικές πάντα συνθήκες. Που ο τρόπος σύνδεσης μεταξύ διαφόρων εκπαιδευτικών συντελεστών, καθορίζει αν η σπειροειδής τροχιά θα οδηγήσει προς τα πάνω (βελτίωση), θα στροβιλίζεται στο ίδιο επίπεδο (στασιμότητα) ή θα κατέβει προς τα κάτω (υποβάθμιση).
* Ο κ. Χρήστος Δούκας είναι δρ πολιτικής της εκπαίδευσης
anthologio.wordpress.com
