ΙΙ.ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
1.Ο Ιουστινιανός και το έργο του
α. Η πολιτική του Ιουστινιανού
Πολιτικό πρόγραμμα:
- Ένα κράτος
- μία εκκλησία
- μία νομοθεσία
β. Εσωτερική πολιτική
- Έθεσε σε εφαρμογή πολιτικό του πρόγραμμα
- Κατέστειλε τη στάση του Νίκα : 532
- Με τι βοήθεια ποιας; Της συζύγου του, Θεοδώρας
- Ποιοι στασίασαν; Οι δήμοι
- Τι ήταν οι δήμοι; Αθλητικά σωματεία με πολιτική ισχύ
- Περιόρισε τη δύναμη των γαιοκτημόνων & προστάτευσε τους ελεύθερους αγρότες (γιατί πλήρωναν φόρους)
ΘΡΗΣΚΕΙΑ-ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ
ΘΡΗΣΚΕΙΑ: Προσπάθησε να επιβάλει την ορθοδοξία (πώς;)
- Ανέστειλε τη λειτουργία της Νεοπλατωνικής Ακαδημίας
- Καταδίωξε οπαδούς αιρέσεων & αρχαίας θρησκείας
- διάδοση Χριστιανισμού σε άλλους λαούς (Καυκάσου, Ανατολικής Αφρικής)
ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ: Κωδικοποίηση ρωμαϊκού δικαίου
Γιατί; οι αντιφάσεις των νόμων δυσκόλευαν την ομαλή απονομή της δικαιοσύνης
α. Ιουστινιάνειος κώδικας
β. Πανδέκτης (γνώμες Ρωμαίων ειδικών)
γ. Εισηγήσεις (εγχειρίδιο για αρχάριους σπουδαστές νομικής)
δ. Νεαρές(νέοι νόμοι, μετά το 534, στα ελληνικά)
Ποια η σημασία του νομοθετικού έργου Ιουστινιανού (Ιουστινιάνειο Δίκαιο); αποτέλεσε τη βάση του Δικαίου της Νεότερης Ευρώπης
γ. Εξωτερική πολιτική
- Αποκατάσταση ρωμαϊκής οικουμένης (ανόρθωση της ρωμαϊκής εξουσίας στη Δύση (ανόρθωση της ρωμαϊκής εξουσίας στη Δύση)
Ποιους πολέμησε;
- Βανδαλικό Βασίλειο (Β.Αφρική)
- Οστρογοτθικό Βασίλειο (Ιταλία)
- Βησιγοτθικό Βασίλειο (Ισπανία): ανακτήθηκαν οι παράκτιες περιοχές στα ΝΑ
Τι έγινε με τους Πέρσες;
- Κατέλαβαν μεγάλες περιοχές (Χοσρόης Α´)
- Συνθήκη 562: αποκατάσταση ισορροπίας (εύθραυστη ειρήνη)
Τι έγινε με τους Σλάβους;
- Έχτισε φρούρια στη γραμμή Δούναβη-Χερσονήσου Αίμου
- Εξαγορά ειρήνης με χρήματα
- Αποτέλεσμα; Δεν μπόρεσε να σταματήσει Σλάβους (καταστροφικές εισβολές)
Ποια ήταν τα αποτελέσματα της εξωτερικής πολιτικής του Ιουστινιανού;
- σύμφωνη με τη ρωμαϊκή παράδοση
- πολύ φιλόδοξη
- ξεπερνούσε τις δυνατότητες του κράτους
- οι πόλεμοι (Δύση, Ανατολή) απογύμνωσαν ευρωπαϊκές επαρχίες από στρατεύματα
- άδειασαν τα κρατικά ταμεία
- εξασθένισε τη διεθνή θέση Βυζαντίου
- ολέθριες επιπτώσεις για την εδαφική ακεραιότητα του κράτους επί των διαδόχων του
- εξασθένισε η διεθνής θέση του Βυζαντίου
δ. Κτίσματα και Αγία Σοφία
Πώς χαρακτηρίζεται το οικοδομικό πρόγραμμα Ιουστινιανού; φιλόδοξο
Ποια έργα οικοδομήθηκαν;
- Άμυνα: Φρούρια, τείχη
- Θρησκεία: Ναοί
- Υποδομή: Δρόμοι, γέφυρες
- Κοινή ωφέλεια: Υδραγωγεία, αποθήκες σιτηρών
Ποια από αυτά άντεξαν στον χρόνο;
- οι οχυρώσεις της συριακής Σεργιούπολης (σημερινή Resafa)
- η Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη.
Ποιο ήταν το λαμπρότερο κτίσμα που σώζεται ως σήμερα; Η Αγία Σοφία
Αγία Σοφία
- Πού χτίστηκε; Στην Κωνσταντινούπολη
- Από ποιους; Ανθέμιο & Ισίδωρο
- Ποιος είναι ο αρχιτεκτονικός ρυθμός της; βασιλική μετά τρούλου
- Πώς προήλθε; συνδυασμός κατά μήκος του άξονα βασιλικών (μακρόστενων ρωμαϊκών κτιρίων) με τον καθ᾽ ύψος άξονα των περίκεντρων (κυκλικών ή πολυγωνικών) κτιρίων
- Πού εφαρμόστηκε πρώτη φορά; Στην Αγία Ειρήνη
- Τι εξέφραζε; Την αγάπη Ιουστινιανού Α´ για τις μνημειώδεις κατασκευές
Βασιλική μετά τρούλου-περιγραφή:
- συνδυασμός βασιλικών (μακρόστενων ρωμαϊκών κτιρίων) με τον καθ’ ύψος άξονα των περίκεντρων (κυκλικών ή πολυγωνικών) κτιρίων.
- έμφαση στο κέντρο, δηλαδή στον καθ’ ύψος άξονα του ναού.
- Το κτίριο είναι σχεδόν τετράγωνο (76 Χ 71 μ.).
- Τέσσερις ογκώδεις πεσσοί (τετράγωνοι κίονες) σχηματίζουν το κεντρικό τετράγωνο.
- Οι πεσσοί συνδέονται με τόξα που σχηματίζουν ημισφαιρικά τρίγωνα και δημιουργούν ένα στεφάνι
- πάνω στο στεφάνι στηρίζεται ο τεράστιος τρούλος.
- Ο τρούλος μοιάζει να κρέμεται από τον ουρανό (Προκόπιος).
| ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ – ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ |
α. Η πολιτική του Ιουστινιανού
1.Σε ποια αρχή στηριζόταν το πολιτικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού;
Το πολιτικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού ήταν ένα κράτος, μια εκκλησία, μια νομοθεσία.
β. Εσωτερική πολιτική
1.Ποια είναι τα εσωτερικά προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει ο Ιουστινιανός και πώς τα αντιμετωπίζει;
- Στάση του Νίκα (532): οι δήμοι του Ιπποδρόμου Πρασίνων και Βένετων, που έμοιαζαν με αθλητικά σωματεία, αλλά είχαν και πολιτική ισχύ εξεγέρθηκαν. Ο Ιουστινιανό τους αντιμετώπισε με επιτυχία περιορίζοντας τη δύναμή τους και ενισχύοντας παράλληλα την αυτοκρατορική εξουσία.
- Μειώνει τη δύναμη των μεγάλων γαιοκτημόνων των επαρχιών, επιβάλλοντας αυστηρούς νόμους και προσπαθεί να προστατεύσει τους ελεύθερους αγρότες οι οποίοι ήταν χρήσιμοι γιατί πλήρωναν φόρο.
2.Ποιο είναι το νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού;
- κωδικοποίησε το Ρωμαϊκό δίκαιο
- εξέδωσε τον Ιουστινιάνειο κώδικα (περιείχε νόμους πριν από τον Ιουστινιανό – χωρίζεται σε 10 τόμους )
- εξέδωσε τον Πανδέκτη (βιβλίο που περιλάμβανε τις γνώμες Ρωμαίων νομικών )
- εξέδωσε τις Εισηγήσεις (εγχειρίδιο για τους αρχάριους σπουδαστές της Νομικής)
- εξέδωσε τις Νεαρές (βιβλίο με νέους νόμους που εκδόθηκαν μετά το 534 και γράφτηκαν οι περισσότερες στα ελληνικά)
Το Ιουστινιάνειο Δίκαιο αποτέλεσε τη βάση του Δικαίου της Νεότερης Ευρώπης.
γ. Εξωτερική πολιτική
1.Ποια είναι τα αποτελέσματα της φιλόδοξης εξωτερικής πολιτικής του Ιουστινιανού;
Η εξωτερική πολιτική του Ιουστινιανού απέβλεπε στην αποκατάσταση της Ρωμαϊκής Οικουμένης, δηλαδή στην ανόρθωση της ρωμαϊκής εξουσίας στη Δύση. Ήταν σύμφωνη με τη ρωμαϊκή παράδοση αλλά ξεπερνούσε τις οικονομικές δυνατότητες του κράτους. Οι πόλεμοι του στη Δύση και στην Ανατολή απογύμνωσαν τις ευρωπαϊκές επαρχίες από στρατεύματα και άδειασαν τα κρατικά ταμεία. Αυτή η κατάσταση είχε σαν αποτέλεσμα το Βυζάντιο να χάσει μεγάλο μέρος του εδάφους του εν συνεχεία.
δ. Κτίσματα και Αγία Σοφία
1.Ποιο είναι το οικοδομικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού;
Κατασκευάστηκε μεγάλος αριθμός έργων που ήταν χρήσιμα στην άμυνα (φρούρια και τείχη, τη θρησκεία (ναοί), την υποδομή και την κοινή ωφέλεια (δρόμοι, γέφυρες, υδραγωγεία, αποθήκες σιτηρών).
2.Ποιο υπήρξε το λαμπρότερο κτίσμα της βυζαντινής τέχνης και τι γνωρίζετε γι᾽ αυτό;
Το λαμπρότερο κτίσμα θεωρείται η Αγία Σοφία, η οποία εκπροσωπεί τον νέο ρυθμό(βασιλική μετά τρούλου). Οι αρχιτέκτονες ήταν ο Ανθέμιος από τις Τράλλεις και ο Ισίδωρος από τη Μίλητο της Μ. Ασίας. Το κτίριο είναι σχεδόν τετράγωνο. Τέσσερις ογκώδεις πεσσοί (τετράγωνοι κίονες) σχηματίζουν το κεντρικό τετράγωνο. Οι πεσσοί συνδέονται με τόξα που σχηματίζουν ημισφαιρικά τρίγωνα και δημιουργούν ένα στεφάνι, πάνω στο οποίο στηρίζεται ο τεράστιος τρούλος. Ο τρούλος μοιάζει να κρέμεται από τον ουρανό. Το φως εισδύει(εισχωρεί, μπαίνει) από τα παράθυρά του και πλημμυρίζει το εσωτερικό του ναού. Η Αγία Σοφία έγινε σύμβολο και πηγή έμπνευσης για το μεσαιωνικό και νεότερο Ελληνισμό.
| ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ |
1.Έχει λεχθεί ότι ο Ιουστινιανός ήταν ο τελευταίος ρωμαίος αυτοκράτορας στον βυζαντινό θρόνο (G. Ostrogorsky). Μπορείς να εξηγήσεις τον χαρακτηρισμό;
Ο Ιουστινιανός Α’ σκέφτεται και δρα όπως οι μεγάλοι ρωμαίοι αυτοκράτορες. Επιδιώκει την αποκατάσταση του ρωμαϊκού μεγαλείου και του Ρωμαϊκού Κράτους στη Δύση, κωδικοποιεί και μεταρρυθμίζει το παλαιό Ρωμαϊκό Δίκαιο, ενισχύει την κεντρική εξουσία και αυξάνει τη λάμψη της και κτίζει εντυπωσιακά έργα ως άλλος Τραϊανός ή Αδριανός καθ’ όλη την έκταση της αυτοκρατορίας.
2.Γιατί ο Ιουστινιανός αναθεώρησε και κωδικοποίησε το ισχύον ρωμαϊκό Δίκαιο; Ποια ήταν η σημασία του νομοθετικού του έργου;
Τη μεταρρύθμιση των νόμων επέβαλαν η ασάφεια, η ανεπίτρεπτη πληθώρα, η εμφανής σύγ- χυση, οι αντιφάσεις και οι αποκλίσεις τους. Ο αυτοκράτορας θεράπευσε όλες αυτές τις αδυναμίες των νόμων και έδωσε στους νόμους διαρκή ισχύ. Η ιστορική σημασία του έργου του Ιουστινιανού είναι μεγάλη για τη σύγχρονη Ευρώπη, αφού το νομικό της σύστημα προέρχεται από το Ιουστινιάνειο Δίκαιο.
3.Ποιο είναι κατά τη γνώμη σου το στοιχείο της Αγίας Σοφίας που εντυπωσίαζε και εντυπωσιάζει ακόμη και σήμερα τον επισκέπτη;
Το στοιχείο της Αγίας Σοφίας που εντυπωσίαζε τους συμπολίτες του Ιουστινιανού Α’ και τους ξένους ταξιδιώτες και εξακολουθεί να εντυπωσιάζει και σήμερα ακόμη τους επισκέπτες είναι ο τρούλος που φαίνεται ότι κρέμεται από τον ουρανό και αφήνει να εισδύει από τα πολυάριθμα παράθυρά του το άπλετο φως του ήλιου, πλημμυρίζοντας το ναό, σε συνδυασμό με την εξαίσια διακόσμηση του εσωτερικού του ναού, που θυμίζει «ανθισμένο λειβάδι» σύμφωνα με τον Προκόπιο. Η τόσο φροντισμένη εσωτερική διακόσμηση έχει υπαγορευτεί από το γεγονός ότι η Θεία Λειτουργία τελούνταν μέσα στους χριστιανικούς ναούς, ενώ κατά την Αρχαιότητα οι τελετές γίνονταν έξω από τους ναούς που γι’ αυτό είχαν πολύ λιτό εσωτερικό.
| Σχεδιαγράμματα |
| Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη |
| Ο Ιουστινιανός και το έργο του |
| Ο Ηράκλειο και η δυναστεία του (610-717) |
| Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο |
