Μόνιμες Στήλες

Το ποίημα ανήκει στη συλλογή “Μαραμπού”, δεν κυκλοφόρησε όμως στην αρχική έκδοση του 1933, αλλά προστέθηκε στη δεύτερη (1947), μαζί με τα ποιήματα «Coaliers» και «Μαύρη λίστα». «Καφάρ» είναι η θλίψη, η μελαγχολία, μια κατάσταση πλήρους απάθειας και κατατονίας, μια κατάσταση ζωντανού θανάτου (από το γαλλικό cafard). Η επιλογή του γαλλικού όρου – γραμμένου με ελληνικούς χαρακτήρες – είναι βεβαίως ειρωνική: ο εξωτισμός της λέξης ορίζει ακριβώς την αιτία της θλίψης, την έλλειψη του εξωτισμού από τη ζωή του ποιητή, o οποίος έχει «των αναχωρήσεων τη μανία», αλλά είναι φυλακισμένος «στην ίδια πολιτεία παντοτινά». Το ποίημα κινείται στο κλίμα του γνωστότερου «Mal du Départ», επίσης από το “Μαραμπού”.

Χθες το βράδυ, ανήμερα της θυσίας του Γρηγόρη Αυξεντίου στον Μαχαιρά, ρίχνοντας τιμής ένεκεν, όπως συνηθίζω να κάνω κάθε χρόνο,

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η “Πικρία”, που συμπεριλαμβάνεται στη συλλογή “Τραβέρσο” (1975), αποτελεί το τελευταίο ποίημα που έγραψε ποτέ ο Καββαδίας. Το ολοκλήρωσε μάλιστα λίγες μόλις μέρες πριν πεθάνει (το ποίημα φέρει ημερομηνία 7 Φεβρουαρίου 1975· ο Καββαδίας πεθαίνει στις 10 Φεβρουαρίου). Ο τίτλος του ποιήματος θυμίζει το «Καφάρ». Τα δύο αυτά ποιήματα, όπως και τοMal du depart, είναι κατεξοχήν δείγματα της καββαδιακής εκδοχής του spleen, η οποία διαφέρει από την καρυωτακική ή την μπωντλερική: είναι η μελαγχολία που προκύπτει από τον οντολογικό διχασμό του ναυτικού ανάμεσα στη στεριανή ζωή από τη μια, που του επιβάλλεται ως ανάγκη ή που τον παγιδεύει (κατά κανόνα με το φευγαλέο και εν τέλει διαψευσμένο δέλεαρ του έρωτα), και του θαλασσινού ταξιδιού από την άλλη, που ρέει στο αίμα του σαν μοίρα και τον καλεί σαν Σειρήνα. Ο Ν. Καββαδίας σε προχωρημένη ηλικία Η “Πικρία” όμως είναι πιο πολυστρωματικό ποίημα από τα προαναφερθέντα.

[Διαβάστε εδώ το πρώτο μέρος] ΕΚΑΒΗ ΚΑΙ ΜΗΔΕΙΑ Αν όντως χρονολογείται μεταξύ του 426-424 π.Χ, όπως εικάζουν πολλοί, η Εκάβη δεν απέχει χρονολογικά πολύ από την άλλη εκείνη τραγωδία του Ευριπίδη στην οποία δεσπόζει η εκδίκηση μιας «βάρβαρης» γυναίκας, τη Μήδεια (431 π.Χ.). Τηρουμένων των αναλογιών, οι δομικές ομοιότητες ανάμεσα στις δύο τραγωδίες είναι πολλές και εμφανείς (οι ουσιώδεις διαφορές είναι εξίσου μεγάλες, αλλά δεν θα επιμείνουμε εδώ σε αυτές). Οι δύο πρωταγωνίστριες ακολουθούν παρόμοια πορεία, από το ηθικό πλεονέκτημα στην ηθική κατάπτωση. Τόσο η Μήδεια όσο και η Εκάβη διεγείρουν τον ἔλεον (τον οίκτο αλλά κυρίως τη συμπάθεια) στο πρώτο μισό του έργου, τον φόβον αλλά κυρίως τη φρίκη στο δεύτερο. Εκάβη και Μήδεια είναι ξένες, «βάρβαρες», γυναίκες, η μοίρα των οποίων βρίσκεται στα χέρια Ελλήνων ανδρών.

Η Εκάβη, μαζί με την Ανδρομάχη και τις Τρωάδες, συγκροτούν την ομάδα εκείνη των ευριπίδειων τραγωδιών που θεματοποιούν τις συνέπειες του Τρωικού πολέμου από τη σκοπιά των ηττημένων. Η μητέρα του Έκτορα (Εκάβη), η γυναίκα του (Ανδρομάχη) και οι υπόλοιπες ευγενείς Τρωαδίτισσες παίρνουν τον δρόμο της σκλαβιάς μετά την πτώση της Τροίας ως αποτέλεσμα της μοιραίας έλξης του Πάρη για την Ελένη (η οποία παραμένει ατιμώρητη). Όμως το ηθικό ανάστημα και η βαθιά τραγικότητα, που εδράζεται κυρίως στη βιαιότητα της αλλαγής που επιφέρει στη μοίρα τους η τύχη, της μεταβολῆς ἐς τὸ ἐναντίον, επισκιάζουν τους νικητές, που αναδεικνύονται βάρβαροι στη θέση των «βαρβάρων» — μέχρι το σημείο τουλάχιστον, στην Εκάβη, που η πλήρης ανομία που επικρατεί στον μεταϊλιαδικό κόσμο του έργου συμπαρασύρει την ευγενή βασίλισσα σε μια καθοδική πορεία προς το Κτήνος. “ΕΚΑΒΗ”: ΕΝΑ ‘ΔΙΠΤΥΧΟ’ ΕΡΓΟ; H Εκάβη δεν ανταποκρίνεται στη δομική συνταγή του Αριστοτέλη, που απαιτεί ενιαίο μύθο, με έκθεση, δέση και λύση. Αντιθέτως, το έργο είναι χωρισμένο σε δύο ευδιάκριτα μέρη, κάτι που αρκετοί μελετητές το θεώρησαν δομικό ελάττωμα (έλλειψη δραματικής ενότητας) μιλώντας επικριτικά για «δίπτυχη» δομή.

Όσο ανάλαφρο… τόσο και βαρυσήμαντο το θέμα του σημερινού άρθρου. Στην εικονική πραγματικότητα του facebook εξάλλου, όλα είναι πιθανά. Από το να αποκτήσουν σαρκώδη χείλη - όσες και όσοι δε διαθέτουν καν χείλη… μέχρι να υποδυθούν έναν πανέμορφο και καλόψυχο πρωταγωνιστή γεμάτο χαρά, αισθήματα, εμπειρίες και ενδιαφέρον… οι πιο άσχημοι, απολίτιστοι και μίζεροι άνθρωποι, που κυκλοφορούν στην αληθινή ζωή. Ως μέλος του πασίγνωστου μέσου κοινωνικής δικτύωσης, δεν είναι λίγες οι φορές που αναρωτιέμαι, πόσο πιο γοητευτικοί και ποθητοί θα απεικονίζονταν οι άνθρωποι, αν απλά χαμογελούσαν και εκφράζονταν αληθινά και αυθόρμητα.